Қарттар деген кім: Тарихи және мәдени түсінік
Қарттар – бұл өмірдің ұзақ жолын жүріп өткен, мол тәжірибе мен даналықты бойына жинаған жандар. Қазақ мәдениетінде қарттарды ерекше құрметтеу – ғасырлар бойы сақталған дәстүр. Қарттар деген кім? деген сұрақты тереңірек түсіну үшін олардың қоғамдағы рөлін, міндеттерін және ерекшеліктерін зерттеу маңызды.
Тарихи және мәдени тұрғыдан қарттардың орны
Қазақ халқы қарттарды өмірдің тірегі, отбасының ақылшысы ретінде бағалаған. Қарт адамдардың өмірлік тәжірибесі ұрпақтан-ұрпаққа берілетін құнды мұра болып саналады. Қазақ қоғамында қарттар деген кім деген түсінік көбінесе олардың әлеуметтік және рухани маңыздылығымен байланысты болды:
- Даналық көзі: Қарттар халық аңыздарын, салт-дәстүрлерді, батырлар жырларын сақтап, жастарға үйреткен.
- Бітімгер: Көп жағдайда қарттар дау-жанжалды шешуде шешуші рөл атқарған. Олар әділдік пен туралықтың символы ретінде қабылданған.
- Отбасының ақылшысы: Әр отбасында үлкенді тыңдау, ақыл сұрау міндетті болған. Қарттардың батасы жастарға өмірлік бағыт беретін рухани қолдау ретінде қарастырылған.
Қарттардың ерекше міндеттері мен сипаттары
Қарт адамдардың қоғамдағы рөлі ерекше. Олар тек отбасының емес, бүкіл ауылдың рухани тірегі болған. Қарттар дәстүрлі қазақ қоғамында келесі міндеттерді атқарған:
- Тәрбиелеуші: Ұрпақтар сабақтастығын қамтамасыз ету үшін жастарды ұлттық құндылықтарға баулыған.
- Дәстүр сақтаушысы: Әдет-ғұрыптарды, салт-дәстүрлерді сақтау қарттардың басты міндеттерінің бірі болған.
- Діннің ұстанушысы: Қарттар халықты имандылыққа, дінге үйреткен. Олар молдалық қызмет атқарып, діни рәсімдерде жетекші болған.
Қарттардың тағы бір маңызды ерекшелігі – олардың төзімділігі мен өмірге деген философиялық көзқарасы. Олар қиындықтарды сабырмен қабылдап, әрқашан даналықпен шешім қабылдаған.
Қарттардың қазіргі қоғамдағы рөлі
Бүгінгі күнде қарттар деген кім деген сұрақтың мағынасы бұрынғыдан өзгеше болуы мүмкін. Қоғамның урбанизациялануы және заманауи өмір салты олардың рөлін өзгерткеніне қарамастан, қарттарды құрметтеу дәстүрі әлі де маңызды. Қазіргі заманда қарттар:
- Отбасылық құндылықтардың қорғаушысы болып қалуда. Олар немерелерін тәрбиелеуге, отбасы мүшелеріне рухани қолдау көрсетуге қатысады.
- Қоғамдық қызметке белсенді араласуда. Зейнетке шыққаннан кейін де қарттар қоғамдық жұмыстарға, қайырымдылыққа қатысады.
- Жастарға бағыт беруші: Білім мен тәжірибесін бөлісіп, жастардың дамуына ықпал етеді.
Қарттарды құрметтеу – мәңгілік құндылық
Қазақ мәдениетінде қарттарға ерекше орын беріліп, оларды құрметтеу әр адамның борышы деп саналған. “Қарты бар үйдің қазынасы бар” деген нақыл сөз осыны дәлелдейді. Бұл дәстүр қазіргі кезде де өзектілігін жоғалтқан жоқ. Қарттарға деген құрмет келесі іс-әрекеттерден көрінеді:
- Үлкендерді тыңдау және ақыл-кеңес сұрау;
- Қарттар күнін атап өту және олардың еңбектерін мойындау;
- Қарттарға әлеуметтік қолдау көрсету және олардың өмірін жақсартуға үлес қосу.
Қорытынды
Қарттар – қоғамның байлығы, ұлттық құндылықтардың және рухани мұраның сақтаушылары. Қарттар деген кім? деген сұраққа жауап іздегенде, олардың адамзат өміріндегі маңызды рөлін түсінеміз. Олар тек өткеннің көрінісі емес, болашаққа бағыт көрсетуші жандар. Қарттарға деген құрмет – бұл әрбір ұрпақтың мәңгілік міндеті.
