Қызылша қалай шығады: Толық ақпарат және пайдалы кеңестер
Қызылша – қазақтың ұлттық асханасында ерекше орын алатын көкөністердің бірі. Бұл тамырлы дақыл өзінің тағамдық құндылығымен, пайдалы қасиеттерімен және қолдану аясының кеңдігімен ерекшеленеді. Қызылшаны өсіру оңай көрінгенімен, оның жақсы өнім беруі үшін белгілі бір ережелерді сақтау қажет. Бұл мақалада біз “қызылша қалай шығады” деген сұраққа жан-жақты жауап беріп, өсірудің негізгі қыр-сырын ашып көрсетеміз.
Қызылшаны өсіру үшін қажетті жағдайлар
Қызылша дұрыс өсуі үшін топырақтың құрамы, ауа температурасы, ылғалдылық деңгейі секілді бірқатар факторларға назар аудару керек.
1. Топырақ таңдауы
Қызылша борпылдақ және құнарлы топырақта жақсы өседі. Құмдақ және саздақ топырақ түрлері тамыр дақылына өте қолайлы. Топырақтың қышқылдық деңгейі бейтарап болуы керек (рН 6-7 шамасында). Егер топырақ қышқыл болса, әктас немесе доломит ұнын қолдану арқылы оны бейтараптандыруға болады.
2. Жарық пен температура
Қызылша жарықты жақсы көреді. Оны көлеңкеде отырғызу өнімділікті төмендетуі мүмкін. Температураға келсек, қызылшаның тұқымы +10°C-тан жоғары температурада өнеді, ал жақсы өсіп-жетілуі үшін +15-25°C аралығында тұрақты ауа райы қажет.
3. Ылғалдылық пен суару
Қызылшаға тұрақты суару маңызды, әсіресе өсудің бастапқы кезеңінде. Алайда, артық су тамырларды шірітуі мүмкін. Суару қалыпты және жүйелі болуы керек.
Қызылшаны отырғызу: негізгі қадамдар
1. Дұрыс уақытты таңдау
“Қызылша қалай шығады?” деген сұраққа жауап беруде ең алдымен, отырғызу мерзімі үлкен рөл атқарады. Көктемнің соңғы суығы өткен соң, әдетте сәуірдің соңы мен мамырдың басында қызылша тұқымын отырғызуға болады.
2. Тұқымды дайындау
Тұқымдарды отырғызбас бұрын, оларды ылғал дәкеге орап, 24-48 сағат бойы жылы жерде ұстау ұсынылады. Бұл тұқымның тез өнуіне көмектеседі.
3. Топырақты дайындау
Отырғызар алдында топырақты қопсытып, органикалық тыңайтқыштармен байыту керек. Жақсы дайындалған топырақ қызылшаның тез өсуіне ықпал етеді.
4. Тұқымдарды себу
Тұқымдар қатар-қатар етіп, бір-бірінен 20-30 см арақашықтықта себіледі. Тереңдігі шамамен 2-3 см болуы керек.
Қызылшаны күтіп-баптау
Қызылшаның дұрыс және мол өнім беруі үшін өсіп-жетілу кезеңінде оған ерекше күтім қажет.
1. Арамшөптерді тазалау
Арамшөптер қызылшаның тамырына қоректік заттардың жетуін азайтады. Сондықтан оларды тұрақты түрде тазалап отыру керек.
2. Тыңайтқыш қолдану
Қызылшаны органикалық және минералды тыңайтқыштармен қоректендіру керек. Фосфор мен калий қызылша үшін өте маңызды, ал азот мөлшерін шамадан тыс қолдануға болмайды, себебі ол жапырақтардың шамадан тыс өсуіне және тамырдың нашар дамуына әкелуі мүмкін.
3. Суару тәртібі
Қызылшаны аптасына бір рет молынан суару жеткілікті. Құрғақ кезеңде суару жиілігін арттыруға болады.
Қызылшаның зиянкестері мен аурулары
Қызылшаны өсіру барысында оның өнімділігіне зиян келтіретін кейбір аурулар мен зиянкестерге назар аудару қажет.
1. Зиянкестер
Қызылшаның негізгі зиянкестеріне қоңыздар, шегірткелер және тли жатады. Бұлардың алдын алу үшін өсімдікке биологиялық немесе химиялық препараттарды қолдануға болады.
2. Аурулар
Қызылшаға әсер ететін аурулардың бірі – түбір шірігі. Бұл ауруды болдырмау үшін топырақтың ылғалдылығын бақылап, отырғызу алдында тұқымды фунгицидтермен өңдеу ұсынылады.
Қызылшаны жинау және сақтау
Қызылша өскеннен кейін дұрыс уақытында жиналып, сақталуы керек.
1. Жинау уақыты
Қызылшаны отырғызғаннан кейін 70-100 күн өткен соң жинауға болады. Тамырдың мөлшері 5-10 см болғанда, оны жинауға дайын деп есептеледі.
2. Сақтау тәсілдері
Жиналған қызылшаны салқын және құрғақ жерде сақтау қажет. Тамырдың ұзақ сақталуы үшін жапырақтарын алып тастап, топырақтан тазарту керек.
Қызылшаның денсаулыққа пайдасы
Қызылша – дәрумендер мен минералдарға бай тағам. Ол адам ағзасына мынадай пайдалы әсерлер береді:
- Қан қысымын төмендету: Қызылшаның құрамындағы нитраттар қан тамырларын кеңейтіп, қан айналымын жақсартады.
- Асқорыту жүйесін жақсарту: Қызылша талшыққа бай, ол ішектің жұмысын жақсартады.
- Иммунитетті нығайту: Құрамындағы С дәрумені иммунитетті күшейтеді.
Қорытынды
Қызылша – дұрыс күтім жасаған жағдайда жақсы өнім беретін көкөніс. “Қызылша қалай шығады?” деген сұрақтың жауабы негізінен отырғызу мен күтім жасау ережелерін дұрыс орындауға байланысты. Тиісті жағдайлар жасалғанда, қызылша тек мол өнім ғана беріп қоймай, денсаулыққа да орасан зор пайда әкеледі.
