Blog

Ғарышкерлер ғарышта қалай өмір сүреді?

February 7, 2025

23 2 minutes read

Жерден ғарышқа аттанған әрбір адам үшін күнделікті өмір түбегейлі өзгереді. Ауырлық күші жоқ ортада тамақтану, ұйықтау, жаттығу жасау, тіпті қарапайым гигиенаны сақтау да ерекше ережелерге бағынады. Халықаралық ғарыш станциясында (ХҒС) жұмыс істейтін ғарышкерлердің өмірі жердегі күнделікті тіршілікпен салыстырғанда мүлде өзгеше. Сонымен, олар ғарышта қалай өмір сүреді?

1. Тамақтану ерекшеліктері

Ғарышта тамақ ішу – ерекше процесс. Жердегі сияқты тамақты жай ғана тәрелкеге салып жей алмайсың. Өйткені сұйықтықтар мен ұсақ бөлшектер ауада қалқып кетуі мүмкін, бұл техниканың бұзылуына немесе адамның тыныс алу жолдарына түсіп кетуіне әкелуі ықтимал.

Ғарышкерлерге арналған тағамдар арнайы орауыштарда сақталады:

Кейбіреулері түтікшелерде болады, әсіресе сұйық тағамдар (сорпалар, шырындар);
Басқа тағамдар вакуумдық пакеттерде кептірілген күйде сақталады, оларды су қосып дайындау керек;
Кішкентай, үгітілмейтін қатты тағамдар (мысалы, жаңғақтар, печенье) арнайы қаптамада ұсынылады.

Тұз бен бұрыш тіпті сұйық түрінде беріледі! Ұнтақ түріндегі дәмдеуіштер ауада қалқып кетіп, қауіпті жағдай тудыруы мүмкін.

2. Су ішу және гигиена

Ғарышта су – ең құнды ресурстардың бірі. Оны жерден жеткізу өте қымбат, сондықтан ХҒС-те су қайта өңделеді. Ғарышкерлердің теріге жағатын немесе ішетін сулары арнайы сүзгілерден өтіп, қайта пайдаланылады.

Гигиена сақтау да ерекше тәсілді талап етеді:

Душ қабылдау мүмкін емес, сондықтан ылғалды сүлгілер пайдаланылады;
Тіс тазалау үшін арнайы пасталар қолданылады, оларды жұтуға болады;
Шаш жуу үшін сусабын сумен шайылмайтын арнайы құрамда болады.

3. Ұйқы режимі қалай өтеді?

Ауырлық күшінің жоқтығы ұйқы процесіне ерекше әсер етеді. Егер жер бетінде адамдар төсекте жатқанда денелерін тартылыс күші ұстап тұрса, ғарышта мұндай нәрсе жоқ. Сондықтан ғарышкерлер арнайы ұйқы қапшықтарын пайдаланады, оларды бекітіп қояды, әйтпесе ауада қалқып кетуі мүмкін.

Күн мен түннің айырмашылығы жоқ. ХҒС әр 90 минут сайын Жерді айналып өтеді, сондықтан күн мен түн әрбір 45 минут сайын алмасады. Сондықтан ғарышкерлер сағат бойынша ұйықтайды.

4. Денсаулық және спорт

Ғарыштағы салмақсыздық бұлшықеттер мен сүйектерге кері әсер етеді. Егер арнайы жаттығулар жасалмаса, адамның денесі әлсіреп, жерге қайтқанда ауыр салмаққа бейімделуі қиын болады.

Сондықтан ғарышкерлер күніне кемінде 2 сағат спортпен айналысады. Олар үшін арнайы жаттығу құрылғылары бар:

Жүгіру жолы, бірақ адамның аяғын белдікпен бекітеді;
Велосипед тренажеры, тірексіз нұсқада жасалған;
Салмақсыз ортаға бейімделген гантельдер мен резеңке белдіктер.

Бұл жаттығулар бұлшықеттерді сақтау және қан айналымын жақсарту үшін өте маңызды.

5. Ғарышта жұмыс істеу

Ғарышкерлердің негізгі міндеті – ғылыми зерттеулер жүргізу. ХҒС-те биология, физика, медицина және инженерия салаларында түрлі тәжірибелер жасалады.

Олар әртүрлі міндеттерді орындайды:

Ғылыми сынақтар – ғарышта өсімдіктер өсіру, микрогравитацияның адам ағзасына әсерін зерттеу, жаңа материалдарды сынау;
Кеме мен жабдықтарды тексеру және жөндеу;
Ғарыштық серуендер – ашық ғарышқа шығып, станцияны жөндеу немесе жаңа құрылғыларды орнату.

Ғарышкерлердің күн тәртібі өте тығыз және олар арнайы кесте бойынша жұмыс істейді.

6. Психологиялық қиындықтар

Ұзақ уақыт бойы тұйық кеңістікте болу – үлкен сынақ. Ғарышкерлердің психологиялық жағдайын бақылау үшін олар үнемі психологтармен байланыста болады.

Көңіл-күйді көтеру үшін:

Олар отбасымен бейнеқоңырау жасайды;
Музыка тыңдайды, кітап оқиды;
Жермен хат алмасады.

Кейбір жағдайларда ғарышкерлер виртуалды шындық көзілдіріктерін қолданып, жердегі табиғатты “аралап” шығады.

7. Жерге оралу

Ғарышта адам денесі жердегі жағдайға үйреніп қалған рефлекстерін жоғалтады. Салмақсыздықта жүрген кезде бұлшықеттер әлсіреп, сүйек тығыздығы азаяды. Сондықтан ғарышкерлер оралғаннан кейін бірнеше апта бойы қалпына келу процесінен өтеді.

Жерге түскеннен кейін: