Ғылымның рөлін хх ғасырда абсолюттендірген бағыт қалай аталады? | Толық талдау

ХХ ғасыр — ғылым мен техниканың қарқынды дамыған дәуірі. Бұл кезеңде ғылым қоғамның барлық саласына терең әсер етіп, адамзаттың ойлау жүйесін түбегейлі өзгертті. Ғылымның рөлін ХХ ғасырда абсолюттендірген бағыт – позитивизм деп аталады. Бұл философиялық ағым ғылымды ақиқатқа жетудің жалғыз жолы деп санайды.

Позитивизмнің пайда болуы және дамуы

Позитивизм терминін алғаш рет Огюст Конт енгізген. Ол ғылым арқылы адамзат қоғамын жетілдіруге және әлеуметтік мәселелерді шешуге болатынын алға тартты. Конттың ойынша, тек ғылыми білім ғана объективті және шынайы болып саналады. Осы бағыт ХХ ғасырда үлкен маңызға ие болып, түрлі ғылым салаларының дамуына әсер етті.

Позитивизмнің негізгі қағидалары

• Ғылыми әдістің үстемдігі: Позитивистер тек бақылау, эксперимент және дәлелденген фактілер арқылы алынған білімді мойындайды.
• Метафизикадан бас тарту: Олар философиялық абстракциялар мен діни сенімдерді білімнің көзі ретінде қабылдамайды.
• Тілдің анықтылығы: Ғылыми терминология нақты және түсінікті болуы керек деп есептейді.

ХХ ғасырдағы ғылымның рөлі және оның абсолюттендірілуі

ХХ ғасыр – физика, химия, биология, медицина және технология салаларындағы төңкерістер дәуірі. Ғылым адамның өмірін жеңілдетіп қана қоймай, бүкіл қоғамды өзгертті. Бұл кезеңде ғылымның мүмкіндіктеріне деген сенім шексіз болды.

• Технологиялық серпіліс: Радио, теледидар, компьютер, ғарышты зерттеу және ядролық энергетика сияқты жаңалықтар өмір салтын өзгертті.
• Медицинаның дамуы: Вакциналар, антибиотиктер және заманауи емдеу әдістері өмір сүру ұзақтығын арттырды.
• Әлеуметтік өзгерістер: Білім беру жүйесінің ғылыми негізде қайта құрылуы қоғамның сауаттылық деңгейін арттырды.

Позитивизмнің сынға ұшырауы

Ғылымның рөлін абсолюттендіру белгілі бір мәселелерді де тудырды. ХХ ғасырдағы екі дүниежүзілік соғыс, ядролық қарудың пайда болуы және экологиялық апаттар ғылым мен технологияның тек игілік әкелмейтінін көрсетті.

• Гуманитарлық құндылықтардың ескерілмеуі: Тек ғылыми фактілерге сүйену адамның рухани және мәдени қажеттіліктерін елемеуге әкелді.
• Этика мәселелері: Гендік инженерия, ядролық қару және жасанды интеллект сияқты салаларда моральдық мәселелер туындады.
• Постпозитивизмнің пайда болуы: ХХ ғасырдың екінші жартысында Карл Поппер және Томас Кун сияқты ғалымдар позитивизмнің шектеулерін көрсетіп, ғылымның дамуы тек бақылау мен эксперимент арқылы емес, сындарлы талдау және парадигмалардың өзгеруі арқылы жүретінін дәлелдеді.

Позитивизмнің қазіргі маңызы

Қазіргі таңда позитивизмнің қағидалары ғылым мен білімнің көптеген салаларында қолданылады. Алайда, ХХ ғасырдағы тәжірибе ғылымды абсолюттендірудің теріс салдары болатынын көрсетті. Бүгінгі таңда ғылымның рөліне сыни көзқараспен қарап, оны этикалық және әлеуметтік құндылықтармен үйлестіру маңызды болып отыр.