Құстың баласын қалай атайды – Қазақша атаулар мен маңызы

Құстар — табиғаттың ең ғажайып жаратылыстарының бірі. Олардың түрлері сан алуан, өмір сүру дағдылары да ерекше. Құстардың көбеюі мен олардың балапандарының өмірге келуі – табиғаттағы маңызды әрі қызықты процестердің бірі. Бұл мақалада құстардың балапандарына қатысты атаулар мен олардың ерекшеліктерін қарастырамыз.

Құстардың көбеюі және балапан шығару процесі

Құстар жұмыртқа арқылы көбейеді. Ұя салып, жұмыртқаларын жылыту — олардың табиғи инстинктерінің бірі. Жұмыртқаның ішінде дамыған балапан белгілі бір уақыт өткен соң жарып шығады. Бұл процесс әр құс түрінде әртүрлі уақыт алады.

• Тауықтың балапаны — жұмыртқадан шамамен 21 күнде шығады.
• Көгершіннің балапаны — 17-19 күнде жарық көреді.
• Қаздың балапаны — 28-32 күнде жұмыртқадан шығады.

Құстың баласын қалай атайды?

Қазақ тілінде құстардың балапандары әртүрлі атаумен аталады. Әр құстың өзіне тән атауы бар. Бұл атаулар халықтың табиғатқа деген құрметі мен бай тілдік қорының айғағы.

• Тауықтың баласы — балапан
• Қаздың баласы — шөжек немесе қаздың балапаны
• Үйректің баласы — шүрегей
• Көгершіннің баласы — көгершіншек немесе шұбаршык
• Бүркіттің баласы — балапан немесе тұрымтай

Құстардың балапандарына деген халықтық таным

Қазақ халқы құстардың балапандарына ерекше мән берген. Әсіресе, бүркіт пен сұңқардың балапандары жоғары бағаланған. Оларды баптап, аң аулауға үйреткен. Сондай-ақ, халықта балапанды қорғау, оған қамқор болу – қайырымдылық пен мейірімділіктің белгісі саналған.

Құстардың балапанын өсіру ерекшеліктері

Құстар балапандарын ерекше қамқорлықпен өсіреді. Әсіресе, үй құстары балапандарын қанатының астына алып, суықтан қорғайды. Қаршыға, бүркіт сияқты жыртқыш құстар балапандарына азықты өздері жеткізіп, оларға аңшылық қабілеттерін үйретеді.

Құстардың балапанын атауға қатысты мақал-мәтелдер:

Қазақ халқында құстар мен олардың балапандарына қатысты көптеген мақал-мәтелдер бар:

• “Қарға баласын аппағым дейді” — әркім өз баласын ерекше жақсы көреді деген мағынада.
• “Балапанды күзде санайды” — істің нәтижесі соңында белгілі болады дегенді білдіреді.

Құстардың балапандарын қорғаудың маңызы

Құстардың балапандары табиғатта көптеген қауіп-қатерге тап болады. Оларды жыртқыш аңдар, ауа райының қолайсыздығы немесе адам факторы қауіпке ұшыратуы мүмкін. Сондықтан:

• Құстардың ұяларын бұзбау керек.
• Құс балапандарын қорғауға арналған шараларға қатысу қажет.
• Табиғаттағы құстардың көбеюіне жағдай жасау маңызды.

Құстардың балапандарына қатысты қызықты деректер:

• Қараторғайдың балапандары тәулігіне 100 ретке дейін тамақтануы мүмкін.
• Пингвиндер балапандарын аяқтарының үстінде, дене жылуымен жылытады.
• Кейбір құстар, мысалы көкек, өз балапанын басқа құстардың ұясына салады.