Қабанбай батыр өмірбаяны – қазақтың дәстүрлі батырлары
Қабанбай батырдың есімі қазақтың батырлар жырында, тарихи аңыздарында жиі аталады. Ол жоңғарларға қарсы күресте ұлттың тәуелсіздігі үшін жан аямай шайқасқан қолбасшы ретінде тарихта қалды. Қабанбайдың ерлігі мен көшбасшылығы қазақ халқының бірлігін нығайтуға, ұлттың рухын көтеруге зор ықпал етті.
Қабанбай батыр өмірбаяны
2. Балалық шағы мен отбасы
Қабанбай батыр 1692 жылы қазіргі Абай облысы, Үржар ауданындағы Барлық тауының етегінде дүниеге келген. Шын есімі — Ерасыл. Найман тайпасының Қаракерей руының Байжігіт тармағынан шыққан. Әкесі Қожағұл да өз заманының белгілі батыры болған. Жеті жасында әкесі жау қолынан қаза тауып, 16 жасында ағасы да жоңғарлардың қолынан мерт болды. Бұл оқиғалар жас Ерасылдың жүрегінде кек пен ерлікке деген құштарлықты оятты.
3. Білім мен алғашқы қадамдары
Қабанбайдың жастық шағы ел ішінде өтті. Ол жасынан батырлық қасиеттерімен ерекшеленіп, ержүректігімен танылды. 16 жасында ағасының кегін алу үшін жау лагеріне барып, оны өлтірген жауды өлтіріп, кегін қайтарды. Бұл оқиға оның батырлық жолының бастамасы болды. Содан кейін ол бірнеше жыл бойы Зайсан өңірінде өмір сүріп, жабайы қабандармен күресіп, «Қабанбай» деген атқа ие болды.
4. Қызметі / Іс-әрекеті / Жетістіктері
Қабанбай батырдың әскери мансабы көптеген маңызды шайқастармен байланысты. 1717 жылы Аягөз түбіндегі шайқаста ерекше ерлік көрсетіп, халық арасында «Қабанбай батыр» атанған. 1723 жылы Түркістанды қорғауда, 1726 жылы Бұланты шайқасында, 1730 жылы Анырақай-Алакөл шайқасында, кейін Шыңғыстау мен Ертіс жағалауында жоңғарларға қарсы шайқастарда басшылық етті. 1741 жылы Шаған шайқасында жаудың ортасына ақ атпен кіріп, ерекше ерлік көрсетті. 1751 жылы Арқадан Оңтүстік Қазақстанға жорық жасап, Сырдария, Шымкент, Сайрам, Ташкент қалаларын жаудан азат етті. Бұл шайқастарда Төле бидің билікке келуіне көмектесті.
5. Қоғамдық және саяси көзқарастары
Қабанбай батыр тек әскери қолбасшы ғана емес, сонымен қатар қоғамның рухани жетекшісі болған. Ол әділдігімен, шешендігімен танылып, ел арасында би ретінде де құрметке ие болды. Халық арасында әділдігі үшін «Қабанбай бидің әділіне көшіп отыратын қасиетін қадірлеген елі алдынан батасын алып тарасатын болған» деген аңыздар сақталған. Бұл оның тек жауынгер ғана емес, елдің рухани ұстазы болғанын көрсетеді.
6. Жеке өмірі
Қабанбай батырдың жеке өмірі туралы нақты мәліметтер аз. Алайда, оның ел арасында беделі жоғары болғаны, көптеген ұрпақтары болғаны белгілі. Оның ұрпақтары да батырлық дәстүрді жалғастырып, халық арасында құрметке ие болған.
7. Мұрасы мен маңызы
Қабанбай батырдың мұрасы қазақ халқының тарихында ерекше орын алады. Оның ерлігі мен көшбасшылығы қазақ халқының бірлігін нығайтуға, ұлттың рухын көтеруге зор ықпал етті. Оның есімі көптеген аңыздарда, жырларда, эпостарда мәңгілікке сақталған. Қазіргі таңда Қабанбай батырдың есімімен аталатын ауылдар, көшелер, ескерткіштер бар, оның есімін ұлықтау мақсатында түрлі іс-шаралар ұйымдастырылып келеді.
