Қадыр мырза әли өмірбаяны – өмірбаяны мен шығармашылығы
Қадыр Мырза Әли – қазақ әдебиетінің көрнекті өкілі, ақын, жазушы, аудармашы және қоғам қайраткері. Оның шығармашылығы қазақ поэзиясына жаңа леп, тың ой және терең сезім әкелді. Өлеңдері мен қанатты сөздері халық арасында кеңінен танылып, ұрпақтан-ұрпаққа жетті. Қадыр Мырза Әлидің өмірі мен шығармашылығы қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылған баға жетпес мұра болып табылады. Оның шығармалары туған жерге деген махаббатты, адамгершілікті, ұлттық құндылықтарды дәріптейді.
Қадыр мырза әли өмірбаяны
Балалық шағы және отбасы
Қадыр Мырза Әли 1935 жылы 5 қаңтарда Батыс Қазақстан облысы, Сырым ауданы, Жымпиты ауылында дүниеге келді. Ол Кіші жүздің Байұлы руының Байбақты бөлімінен шыққан. Әкесі Ғинаят соғысқа аттанып, 1943 жылы хабарсыз кеткен. Анасы Әмина мен ағасы Қадырды жалғыз тәрбиеледі. Балалық шағы соғыс жылдарына тұспа-тұс келгендіктен, Қадыр мырза Әли қиыншылық пен жоқшылықты көп көрді. Әкесі майданға кеткеннен кейін, ол мен ағасы интернатта тәрбиеленді.
Балалық шағында Қадыр әдебиетке ерекше қызығушылық танытты. Жиі кітапханаларға барып, әртүрлі әдеби шығармаларды оқыды. 11 жасында алғашқы өлеңін жазып, сыныптастарының мінез-құлқын әзілмен сипаттады. Бұл өлеңі кейінірек республикалық журналда жарияланды. Осы жылдардағы тәжірибе оның болашақ шығармашылық жолының негізін қалаған еді.
Қадырдың отбасында мәдениетке ерекше мән берілді. Анасы балаларын ғылым мен әдебиетке баулып, олардың ой-өрісін кеңейтті. Отбасы құндылықтары, сүйіспеншілік пен адамгершілік Қадырдың болашақ шығармашылығына терең ықпал етті.
Білім жолы және шығармашылықтың бастауы
Қадыр Мырза Әли 1958 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетін бітірді. Университет жылдары әдебиетке деген қызығушылығы артып, шығармашылық қабілеттері қалыптасты. Оқу кезінде ол поэзия мен проза саласында тәжірибе жинақтап, алғашқы шығармаларын жариялай бастады.
Оқу орнын тәмамдағаннан кейін, әдебиет саласында еңбек жолын бастады. Алғашқы еңбек жолын «Балдырған» балалар журналында әдеби қызметкер болып бастады. Кейінірек «Жұлдыз» журналының поэзия және сын бөлімінің меңгерушісі, жауапты хатшы, бас редактордың орынбасары қызметтерін атқарды. 1968-1973 жылдары «Жазушы» баспасының поэзия редакциялық алқасының жетекшісі болды. 1973-1978 жылдары Қазақстан Жазушылар Одағының поэзия бөлімінің меңгерушісі қызметін атқарды.
Қадыр Мырза Әли шығармашылық жолында қоғам өмірінің маңызды мәселелерін көтеруге тырысты. Ол жастардың рухани дамуына, ұлттық құндылықтарды сақтау мен насихаттауға ерекше көңіл бөлді. Оның алғашқы өлең жинағы «Көктем» 1959 жылы жарық көрді. Осыдан бастап оның шығармашылығы кеңінен танылып, оқырмандар арасында үлкен қызығушылық тудырды.
Шығармашылық жолы мен жетістіктері
Қадыр Мырза Әлидің шығармашылық белсенділігі өте кең. Ол 50-ден астам поэзиялық жинақтар, әдеби-сыни және балаларға арналған кітаптар жазды. Оның өлеңдері мектеп оқулықтарына енгізіліп, жастарға ұлттық рухты дарытты.
Өлеңдерінде туған жерге деген сүйіспеншілік, адамгершілік, Отанға патриотизм, ұлттық салт-дәстүрлер кеңінен көрініс тапқан. Сонымен қатар оның шығармалары әлеуметтік мәселелерді, қоғамдағы әділетсіздікті көтерді. Қадырдың поэзиясында терең философиялық ойлар мен рухани ізденістер айқын сезіледі.
Оның әнге арналған өлеңдері де көпшілікке танымал болды. Мұндай шығармалары екі жүзге жуық әнге саз болып жазылған. «Күндер-ай» атты жеке жинағы халық арасында кеңінен таралған. Қадыр Мырза Әлидің шығармалары әрқашан жаңа леп, тың ой, терең сезім әкелді және қазақ поэзиясының дамуына зор үлес қосты.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Қадыр Мырза Әли қоғамдағы әділетсіздік пен теңсіздікке қарсы болды. Өз шығармаларында халықтың мұң-мұқтажын, арман-тілегін, ұлттық мәселелерді көтерді. Ол қазақ тілінің мәртебесін көтеру, ұлттық мәдениетті сақтау, жастарды отансүйгіштікке тәрбиелеу мәселелеріне ерекше көңіл бөлді.
1992 жылы ол Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесінің ұлттық саясат, мәдениет және тілдерді дамыту комитеті төрағасының орынбасары болып сайланды. 1994 жылы Қазақстан Республикасының халық депутаты болды. Бұл қызметтер оның қоғамдық-саяси белсенділігін, ел алдындағы абыройын арттырды.
Қадыр Мырза Әли тек ақын емес, сонымен қатар ел мүддесін қорғаушы, ұлттық мәдениетті дәріптеуші қайраткер болды. Оның көзқарастары әрдайым қазақ қоғамының рухани дамуына бағытталды.
Жеке өмірі
Қадыр Мырза Әлидің жеке өмірі қарапайым әрі өнегелі болды. Ол отбасына адал, балаларға қамқор әке, достарына сенімді жолдас болды. Оның отбасы туралы көпшілікке мәлімет аз болса да, шығармаларында отбасы құндылықтары, адамгершілік, сүйіспеншілік тақырыптары айқын көрініс тапқан.
Қадыр Мырза Әли отбасы мен қоғам алдындағы міндеттерін үйлестіріп, шығармашылықпен қатар, қоғамдық қызметін де жауапкершілікпен атқарды. Оның жеке өміріндегі қарапайымдылық пен шынайылық шығармашылығына да әсер етті.
Мұрасы және маңызы
Қадыр Мырза Әлидің шығармашылығы қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылған баға жетпес мұра болып табылады. Оның поэзиясы ұлттық құндылықтарды дәріптеп, халыққа рухани азық берді. Өлеңдерінде туған жерге, Отанына деген махаббат, адамгершілік және патриотизм ерекше көрініс тапқан.
Оның шығармалары жастарға тәрбие беріп, ұлттық сана мен рухани байлықты қалыптастыруда маңызды рөл атқарды. Қадыр Мырза Әлидің шығармалары әдебиетте ғана емес, қоғам өмірінде де өз орнын тапқан.
