Қазақ халқы ұл баланы тәрбиелеу: дәстүрлер мен құндылықтар
Қазақ халқының бала тәрбиесіне деген көзқарасы терең дәстүрлер мен салт-сананың негізінде қалыптасқан. Әсіресе, ұл баланы тәрбиелеу – ұлт болашағын қалыптастырудың маңызды бөлігі саналған. Ата-бабаларымыз ер баланы батылдыққа, адалдыққа және жауапкершілікке үйретуді өмірлік парыз деп санаған.
Ұл бала тәрбиесіндегі негізгі қағидалар
1. Отбасылық тәрбие
Ұлдың алғашқы ұстазы – ата-анасы. Әке – отбасының тірегі әрі тәрбиешісі. Әке баласына ер мінезділік пен адалдықты үйретсе, ана мейірім мен қамқорлықтың үлгісін көрсеткен. Қазақта «Әкеге қарап ұл өсер» деген нақыл сөз осыдан туған.
2. Еңбекке баулу
Қазақ халқы ер баланы жастайынан еңбекке баулыған. Ұл балалар мал бағу, жер жырту, ағаш шабу секілді шаруаларды атқаруды үйренген. Бұл олардың шыдамдылығы мен жауапкершілігін арттырған.
3. Батырлық пен ерлікке тәрбиелеу
Қазақтың ұлдары жас кезінен-ақ батырлар жырын тыңдап, халық ертегілерін оқып, ерлік пен елді қорғау деген қасиеттерді бойына сіңірген. «Ер жігіт ел үшін туады» деген сөз ұлдарды отансүйгіштікке тәрбиелеген.
Қазақ қоғамындағы ер баланың орны
Ұл бала – әулеттің жалғасы, ру мен отбасының абыройын сақтаушы. Сондықтан ұлдарға кішкентайынан үлкен жауапкершілік артылған. Олар әке-шешесіне, қарындастарына қамқор болуды үйренген.
Ұл тәрбиесіндегі дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар
1. Тұсау кесу
Баланың алғаш қадам басқан сәтін қазақ ерекше атап өткен. Тұсау кесу рәсімі – баланың өмір жолы ашық, қадамы нық болсын деген тілекпен жасалған.
2. Атқа мінгізу
7 жасқа толған баланы атқа мінгізу – ер жетудің белгісі. Бұл рәсім арқылы балаға жауапкершілік пен батылдықты үйреткен.
3. Инабат пен үлкенді сыйлау
Қазақ халқы ұл баланы қалай тәрбиелеген дегенде, ең алдымен, үлкенді құрметтеу мен кішіпейілділікті айтамыз. Ұл бала қарттарды тыңдап, ақылын алып, салт-дәстүрді үйренген.
Ұл баланы тәрбиелеудің заманауи маңызы
Қазіргі заманда ұл тәрбиесі де уақыт талабына сай өзгергенімен, дәстүрлі құндылықтар өз маңызын жойған жоқ. Бүгінгі ата-аналар ұлдарын тек білімді ғана емес, жан-жақты дамыған, адамгершілігі жоғары азамат ретінде өсіруге тырысады.
