Қазақ халқының ұлттық тағамы соңғы 100 жылда қалай өзгерді?

Қазақ халқының дәстүрлі тағамдары ғасырлар бойы қалыптасып, көшпенді өмір салтына бейімделген. Ет пен сүт өнімдері негізгі азық-түлік көзі болғандықтан, олар қазақ асханасының ажырамас бөлігіне айналды. Алайда, соңғы 100 жылда қазақтың ұлттық тағамдары көптеген өзгерістерге ұшырады. Бұл өзгерістерге түрлі факторлар әсер етті: урбанизация, технологиялық даму, шетелдік тағамдардың ықпалы, сондай-ақ, денсаулыққа деген жаңа көзқарастар.

Кеңес дәуіріндегі өзгерістер

20-шы ғасырдың басында қазақ халқының дәстүрлі тағамы табиғи және экологиялық таза болды. Негізгі азық-түліктерге ет, сүт, құрт, май, тары, бидай, арпа жататын. Алайда, Кеңес өкіметі орнаған соң ауыл шаруашылығы жаппай ұжымдастырылып, мал басы күрт азайды. Бұл ет пен сүт өнімдерінің тапшылығына әкелді.

• Картоп, сәбіз, пияз, қырыққабат сияқты көкөністер бұрынғыдан жиі тұтыныла бастады.
• Нан және ұн өнімдері бұрынғыдан да маңызды орынға ие болды. Себебі, қазақ халқы ертеректе негізінен тарыны пайдаланған болса, Кеңес кезеңінде бидайдан жасалған тағамдар көбейді.
• Консервіленген өнімдер пайда болды, өйткені олар ұзақ сақталатын және тасымалдауға ыңғайлы болатын.

Заманауи қала мәдениетінің ықпалы

Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін қазақтың ұлттық тағамдарына деген қызығушылық қайта жандана бастады. Ресторандар мен асханаларда ұлттық тағамдарға сұраныс артты, бірақ олардың әзірлену әдісі заманауи талаптарға бейімделді.

• Қазір ет тағамдары (бешбармақ, қуырдақ, қазы-қарта, жал-жая) бұрынғыдай жиі дайындалғанымен, оларды әзірлеу әдістері өзгерді. Мысалы, кейбір мейрамханаларда бешбармақты жеңілдетілген түрде, яғни майы аз, аздаған көкөністермен ұсыну жиі кездеседі.
• Фастфуд пен ұлттық тағамдардың үйлесімі пайда болды. Мысалы, танымал фастфуд желілерінде “қазақ бургеры” деп аталатын жаңа тағамдар жасалды. Бұл – кәдімгі бургердің ішіне жылқы етін немесе қой етін салу арқылы жасалған бейімделген нұсқасы.
• Көкөністер мен дәмдеуіштердің кеңінен қолданылуы байқалады. Бұрын қазақ тағамдарында ащы дәмдеуіштер сирек қолданылған болса, қазір олар жиі кездеседі.

Диеталық және денсаулыққа пайдалы тағамдар

Соңғы онжылдықтарда халықтың дұрыс тамақтануға деген сұранысы артты. Майлы, калориясы жоғары тағамдардан аулақ болуға тырысу қазақ асханасына да өз ықпалын тигізді.

• Майлы ет орнына тауық еті, балық, көкөніс негізіндегі тағамдар жиі дайындалады.
• Қымыз, шұбат, айран сияқты табиғи сүт өнімдері қайтадан жоғары бағалана бастады. Олардың иммунитетті күшейтетіні және ас қорыту жүйесіне пайдалы екені ғылыми түрде дәлелденді.
• Құрт пен ірімшік жаңа форматта ұсыныла бастады. Кейбір өндірушілер оларды аз тұзды, жұмсақ немесе ерекше қоспалармен (шөптер, дәмдеуіштер) жасай бастады.

Шетелдік тағамдардың әсері

Қазіргі кезде көптеген шетелдік тағам түрлері қазақ асханасымен араласып келеді. Бұл үрдіс урбанизация мен ғаламдану әсерінен күшейді.

• Итальяндық, түрік, корей, жапон тағамдары танымал бола бастады. Мысалы, суши мен пицца секілді тағамдар жастар арасында ерекше сұранысқа ие.
• Ұлттық тағамдарды жаңа форматта әзірлеу байқалады. Мысалы, қазақтың дәстүрлі ет тағамдары грильде дайындалып, аз майлы нұсқада ұсынылады.
• Қазақ және шетелдік тағамдардың үйлесімі байқалады. Мысалы, кәдімгі бешбармақты макаронмен немесе азиялық кеспемен ұсынатын нұсқалар бар.

Қазақ тағамының болашағы

Қазақ халқының ұлттық тағамдары соңғы 100 жыл ішінде көптеген өзгерістерге ұшырады. Дәстүрлі тағамдар сақталып қалғанымен, олардың дайындау әдістері мен құрамдары жаңарып келеді.

• Эко-тағамдар мен органикалық өнімдерге деген қызығушылық артып келеді. Көптеген адамдар экологиялық таза ет пен сүт өнімдеріне басымдық беруде.
• Заманауи технологиялар қолданылып жатыр. Қазіргі таңда арнайы вакуумдық қаптамада сақталған қазы-қарта, консервіленген қымыз және басқа да ұлттық өнімдер көптеп шығарылуда.
• Ұлттық тағамдардың халықаралық аренада танымалдығы артып келеді. Қазақ асханасы шетелдік мейрамханаларда да ұсынылып, қонақтардың қызығушылығын оятуда.