Қазақстан халқы тілдері күні
Тіл – әр халықтың жаны мен рухани байлығы, ғасырлардан жеткен қазынасы. Қазақстан үшін тілдің орны ерекше, өйткені ел аумағында жүзден астам этнос өкілдері өмір сүріп келеді. Олардың әрқайсысы өз ана тілін сақтап қана қоймай, мемлекеттік тілді құрметтеп, қоғамда бейбітшілік пен келісімді нығайтуға үлес қосады. Осы мақсатта елімізде жыл сайын Қазақстан халқы тілдері күні кең көлемде аталып өтеді. Бұл мереке — халықтардың достығы мен ынтымағының айқын көрінісі.
Тілдер күні — Қазақстандағы ең маңызды мерекелердің бірі. Ол мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеріп қана қоймай, өзге этностардың тілдеріне де құрметпен қарауды көздейді. «Тілдер мерекесі қашан?» деп сұрайтындарға айтарымыз: қазіргі уақытта ол қыркүйек айының 5-іне бекітілген. Бұл күн қазақ халқының ұлы ағартушысы, ойшыл ғалымы Ахмет Байтұрсынұлының туған күнімен тұспа-тұс келеді. Осылайша, «тіл күні» мерекесі қазақ халқының рухани көшбасшысына құрмет көрсетіп, тілдің қоғамдағы рөлін дәріптейтін ерекше датаға айналды.
Қазақстандағы тіл саясатының тарихи негіздері
Қазақстан — көпұлтты мемлекет. Мұнда қазақтармен бірге орыстар, өзбектер, ұйғырлар, татарлар, немістер және басқа да этностар өмір сүріп келеді. Әр халықтың өз тілі, мәдениеті, дәстүрі бар. Сол себепті Қазақстандағы тіл саясаты әрқашан ерекше назарда болды. Қазақ тіліне мемлекеттік мәртебе беріліп, ол ұлтты біріктіруші күшке айналды. Сонымен қатар, орыс тілі — ұлтаралық қарым-қатынас тілі ретінде қолданылады, ал ағылшын тілі — заманауи ғылым мен технологияға ашылатын қақпа іспеттес.
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап мемлекет тілдерді дамытуға ерекше көңіл бөлді. «Қазақстан халқы Ассамблеясы» секілді ұйымдар этностардың мәдениеті мен тілін сақтап, дамытуға жағдай жасады. Осы саясаттың арқасында елімізде жүзден астам этностың тілі қатар өмір сүріп, өзара құрмет пен ынтымақтастық дәстүрге айналды.
«Тілдер күні» мерекесінің шығу тарихы
«Тілдер мерекесі қашан пайда болды?» деген сұраққа жауап берсек, оның бастауы 1998 жылға барып тіреледі. Сол кезде елімізде алғаш рет тілдер мерекесі ретінде арнайы іс-шаралар ұйымдастырылып, халық арасында үлкен қолдау тапты. Ал 2019 жылы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жарлығымен бұл мереке жаңа мазмұнға ие болды.
Ең маңыздысы — қыркүйектің 5-і күні тіл күні ретінде ресми түрде бекітілді. Бұл дата бекер таңдалған жоқ. Ол қазақ халқының көрнекті ағартушысы, ғалым, педагог, қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынұлының туған күнімен сәйкес келеді. Осы арқылы мемлекет бір жағынан қазақ тілінің мәртебесін көтерсе, екінші жағынан барша этностардың тілдерін құрметтеу идеясын дәріптейді. Сондықтан бүгінде халық арасында жиі қойылатын «тілдер мерекесі қашан?» деген сұрақтың нақты жауабы — қыркүйектің 5-і.
Мерекенің басты мақсаты мен мәні
Тілдер күні — тек ресми мереке ғана емес, ол қоғамдағы үлкен тәрбиелік мәні бар іс-шара. Бұл күннің басты мақсаты — халықтар арасындағы бірлікті нығайту, этностардың тілдеріне құрметпен қарау және ең алдымен мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеру.
Қазақстан халқы үшін тілдер мерекесі ұлттық құндылықтарды дәріптеумен қатар, жас ұрпаққа тілдің қоғамдағы орны мен маңызын ұғындырудың тамаша мүмкіндігі болып табылады. Мектептерде, жоғары оқу орындарында түрлі шығармашылық байқаулар, әдеби кештер, дебаттар ұйымдастырылады. Мұндай іс-шаралар жастардың ана тіліне деген сүйіспеншілігін арттырып, көпұлтты елде бірлік пен келісімді бекемдей түседі.
Осылайша, «Қазақстан халқы тілдері күні» ұғымы тек атаулы дата ғана емес, ел бірлігінің, мәдениетаралық татулықтың және рухани жаңғырудың символына айналған.
Қазақстан халқы тілдері күні қалай аталып өтеді?
Әр жыл сайын қыркүйек айының басында елімізде үлкен дайындық басталады. Тілдер күні аясында түрлі ресми іс-шаралар, ғылыми конференциялар, дөңгелек үстелдер ұйымдастырылады. Бұл жиындарда тіл саясатының бүгінгі жағдайы, мемлекеттік тілдің дамуы және көптілділік тәжірибесі талқыланады.
Мектептерде мерекелік концерттер, эссе мен өлеңдер байқауы өткізіледі. Университеттерде тіл үйренуге арналған ашық сабақтар, дебат турнирлері мен флешмобтар ұйымдастырылады. Сонымен қатар, этномәдени бірлестіктер ұлттық әндер мен билерді орындап, өздерінің ана тілінде қойылымдар қояды. Бұл — халықтар арасындағы достық пен мәдениет алмасудың көрінісі.
Соңғы жылдары әлеуметтік желілерде «#МеніңАнаТілім», «#TilKuni» атты челлендждер кеңінен таралуда. Бұл да мерекенің жаңа заманға бейімделіп, жастар арасында кеңінен насихатталып жатқанын көрсетеді.
«Тілдер мерекесі» аясындағы қызықты бастамалар
Тілдер мерекесі тек ресми іс-шаралармен ғана шектелмейді. Бұл күн халықтық мерекеге айналып үлгерді. Әсіресе жастар арасында шығармашылық бастамалар ерекше қолдау табуда.
Ақындар айтысы мен әдеби кештер
Қазақтың дәстүрлі өнері — айтыс бұл күні ерекше мәнге ие. Ақындар тілдің құдіретін жырға қосып, бірлік пен татулықты дәріптейді. Сонымен қатар, кітапханаларда, мәдени орталықтарда әдеби кештер өткізіліп, қазақ және басқа да халықтардың классик жазушылары мен ақындарының шығармалары оқылады.
Тіл үйрену марафондары
Соңғы жылдары «тіл үйрену марафондары» кең таралуда. Қатысушылар белгілі бір уақыт ішінде қазақ тілін немесе өзге этностардың тілін үйреніп, нәтижелерін көпшілікпен бөліседі. Мұндай бастама тілдік кедергіні азайтып, достықты күшейтеді.
Көптілді жастардың үлгісі
Қазақстанда үштілділік саясаты кең қолдау тапқан. Жастар арасында қазақ, орыс, ағылшын тілдерін қатар меңгеріп, білім мен ғылымда жетістікке жетіп жүргендер көп. Олардың тәжірибесі мерекелік іс-шараларда насихатталып, көпшілікке үлгі ретінде ұсынылады.
«Менің ана тілім» байқауы
Әр мектеп пен университетте «Менің ана тілім» атты шығармалар сайысы өткізіледі. Бұл байқауда балалар өз туған тілі туралы эссе жазып, өлең оқиды немесе шағын сахналық қойылым қояды. Осындай шаралар жастардың тілге деген сүйіспеншілігін күшейтіп қана қоймай, олардың шығармашылық қабілетін де дамытады.
Тілдің қазіргі қоғамдағы рөлі
Қоғам дамыған сайын тілдің мәні арта түсуде. Бүгінде қазақ тілі — мемлекеттік мәртебесі бар негізгі тіл. Оны меңгеру — әрбір қазақстандықтың азаматтық парызы. Сонымен бірге орыс тілі ұлтаралық қатынас құралы ретінде қолданылады. Ағылшын тілі болса, әлемдік интеграцияның тіліне айналып отыр.
Мемлекет «Үштілділік» саясатын қолдай отырып, қазақ тілінің басымдыққа ие болуын басты мақсат етіп отыр. Бұл бағытта балабақшадан бастап жоғары оқу орындарына дейін қазақ тілін оқыту бағдарламалары кеңейтіліп келеді. Сонымен қатар, өзге этностардың тілдері де назардан тыс қалған жоқ. Қазақстан халқы Ассамблеясы түрлі этникалық орталықтарға қолдау көрсетіп, олардың мәдениеті мен тілін дамытуға жағдай жасауда.
Бүгінгі таңда тіл тек қарым-қатынас құралы ғана емес, елді біріктіретін, ұлттық болмысты сақтайтын күшке айналды. Осы тұрғыдан алғанда, «Қазақстан халқы тілдері күні» — қоғамдағы рухани келісімнің кепілі болып отыр.
Қоғамдық пікір мен болашаққа көзқарас
Тілдер күні бүгінде қазақстандық қоғамның барлық бөлігінде қолдау тауып отыр. Әсіресе жастар арасында ана тіліне деген қызығушылық артып келеді. Университет студенттері мен мектеп оқушылары мереке қарсаңында өздерінің шығармашылық қабілеттерін көрсетіп, тілге деген сүйіспеншілігін дәлелдейді.
Халық арасында жиі қойылатын сұрақтардың бірі — «тіл мерекесі қашан?» немесе «тілдер мерекесі қашан?» деген сауалдар. Бұл мерекенің қыркүйек айының 5-інде атап өтілетінін білетіндердің саны жылдан жылға артып отыр. Бұған мемлекет тарапынан жүргізіліп жатқан ақпараттық-түсіндіру жұмыстары мен әлеуметтік желілердегі науқандар үлкен үлес қосуда.
Қоғам қайраткерлері мен ғалымдар «Қазақстан халқы тілдері күні» мерекесінің маңызын ерекше атап өтеді. Олардың пікірінше, тіл тек мәдени мұра ғана емес, ол ұлттық болмысты қалыптастыратын негізгі құндылық. Сол себепті тіл мерекесінің болашақта ауқымы кеңейіп, халықаралық деңгейде де танымал болатынына сенім мол.
Жастардың болашаққа көзқарасы да үміт күттіреді. Олар көптілді болуды заман талабы деп қабылдап, қазақ тілін мемлекеттік мәртебесіне сай жоғары деңгейде меңгеруге ұмтылуда. Сонымен бірге өзге этностардың тілдеріне де құрметпен қарайды. Бұл үрдіс Қазақстанның болашақта көптілді, мәдениетті әрі бәсекеге қабілетті ел ретінде дамуына жол ашады.
«Қазақстан халқы тілдері күні» мерекесінің маңызы
«Қазақстан халқы тілдері күні» мерекесінің ең басты құндылығы — ол ел азаматтарын бірлік пен достыққа шақырады. Тіл арқылы адамдар бір-бірін түсініп, ортақ құндылықтар төңірегінде бірігеді. Әр этнос өз тілін құрметтей отырып, мемлекеттік тілге де ерекше назар аударады.
Бұл мереке ұлттық бірегейлікті сақтауға көмектеседі. Әр халық өз ана тілін дәріптеп қана қоймай, басқа этностардың да тілін бағалайды. Бұл өзара сыйластық пен сенімді нығайтып, Қазақстанды әлемге татулық пен келісімнің үлгісін көрсететін мемлекет ретінде танытады.
Сондықтан «тіл күні» тек мерекелік күн емес, ол еліміздегі рухани келісім мен бірліктің символы. Халықтың тілге деген құрметі мемлекетіміздің болашағын айқындайтын маңызды факторлардың бірі болып қала береді.
