Қазақстанда сандық сауаттылықты қалай арттыруға болады?

Қазіргі заманда сандық сауаттылық кез келген адамның күнделікті өмірінде маңызды рөл атқарады. Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы, интернеттің кең таралуы, цифрлық қызметтердің көбеюі – барлығы қоғамның жаңа білім мен дағдыларға ие болуын талап етеді. Қазақстан бұл бағытта айтарлықтай жетістіктерге жеткенімен, әлі де сандық сауаттылық деңгейін көтеруге қатысты бірқатар мәселелер бар.

Бұл мақалада Қазақстандағы сандық сауаттылықты қалай көтеруге болады деген сұраққа жауап іздеп, нақты шешімдерді қарастырамыз.

1. Сандық сауаттылықтың маңызы қандай?

Сандық сауаттылық – бұл компьютерлерді, смартфондарды, интернетті және әртүрлі онлайн платформаларды тиімді пайдалану дағдысы. Ол тек қана әлеуметтік желілерде отыру немесе онлайн төлем жасау ғана емес, сонымен қатар киберқауіпсіздік, деректерді өңдеу, ақпаратты сыни тұрғыдан талдау, цифрлық технологияларды кәсіби және жеке өмірде қолдана білу дағдыларын қамтиды.

Қазақстанда сандық сауаттылық деңгейін арттыру арқылы:

• Мемлекеттік және жеке сектордағы өнімділікті арттыруға;
• Қоғамның цифрлық экономикаға бейімделуін қамтамасыз етуге;
• Алаяқтық, кибершабуылдардан қорғану деңгейін күшейтуге;
• Білім беру мен жұмысқа орналасу мүмкіндіктерін кеңейтуге болады.

2. Сандық сауаттылықты көтерудің негізгі жолдары

2.1. Білім беру жүйесін жаңарту

Мектеп пен жоғары оқу орындарында сандық технологияларды тереңдетіп оқыту – сандық сауаттылық деңгейін арттырудың негізгі тәсілдерінің бірі. Бағдарламалау негіздері, интернет қауіпсіздігі, деректерді талдау сияқты пәндерді ерте жастан оқыту қажет.

• Мектептерде – информатика пәнін кеңейтіп, оқушыларды тек Microsoft Office бағдарламаларына ғана емес, сонымен қатар интернет ресурстарды тиімді пайдалануға үйрету;
• ЖОО-ларда – IT саласына қызығушылық танытқан студенттер үшін қолданбалы бағдарламалау, киберқауіпсіздік және жасанды интеллект бойынша курстар енгізу;
• Мұғалімдерді оқыту – цифрлық құралдарды қолдана алатын педагогтер даярлау.

2.2. Тегін онлайн курстар мен тренингтер ұйымдастыру

Көптеген дамыған елдерде халықтың цифрлық сауатын арттыру мақсатында тегін онлайн курстар қолжетімді. Қазақстанда да осындай бастамаларды кеңейту қажет.

• Egov.kz, OpenU, Coursera, Udemy сияқты платформалар арқылы халықтың барлық жас топтарына арналған курстар ұсыну;
• Жергілікті әкімдіктер арқылы ауылдық жерлерде тегін оқыту орталықтарын ашу;
• Мемлекеттік органдар мен жеке компаниялардың бірлесіп цифрлық білім беру бағдарламаларын қаржыландыруы.

2.3. Аға буынға цифрлық дағдыларды үйрету

Қазақстандағы үлкен буын өкілдері цифрлық құралдарды пайдалануда белгілі бір қиындықтарға тап болады. Оларды үйрету үшін:

• Қарттарға арналған тегін курстар ұйымдастыру;
• Банктер, халыққа қызмет көрсету орталықтары, зейнетақы қоры арқылы ақпараттық семинарлар өткізу;
• Отбасылық цифрлық сауаттылық бағдарламаларын енгізу, яғни жастар өз ата-аналары мен үлкендерге сандық технологияларды үйретуі.

2.4. Мемлекеттік қызметтерді толық цифрландыру

Электронды үкіметтің (eGov) дамуы – сандық сауаттылық деңгейін арттырудың маңызды жолдарының бірі. Egov.kz, E-Salyq Azamat, Kaspi.kz сияқты платформаларды тиімді пайдалануды үйрету арқылы:

• Халықтың қағазбастылықтан құтылып, онлайн қызметтерге көшуіне жағдай жасауға;
• Мемлекеттік қызметтерді жылдам әрі қолжетімді етуге;
• Цифрлық сауаттылық деңгейін арттыруға болады.

2.5. Киберқауіпсіздік негіздерін үйрету

Сандық технологияларды пайдалану барысында алаяқтық, вирус, деректердің ұрлануы сияқты мәселелер жиі кездеседі. Сондықтан киберқауіпсіздік негіздерін үйрету өте маңызды.

• Күшейтілген шифрлау, екі факторлы аутентификация қолдану туралы халықты ақпараттандыру;
• Фишингтік шабуылдардан қорғану бойынша арнайы курстар ұйымдастыру;
• Компаниялар мен ұйымдарда ақпараттық қауіпсіздік бойынша тұрақты тренингтер өткізу.

3. Сандық сауаттылықты арттырудағы кедергілер

Сандық сауаттылықты дамыту барысында кездесетін негізгі мәселелер мыналар:

• Ауылдық аймақтарда интернет сапасының төмендігі – ауыл тұрғындары үшін цифрлық технологияларды үйрену мүмкіндігі шектеулі;
• Қаржылық кедергілер – кейбір адамдар жаңа құрылғылар немесе ақылы курстарға қаражат бөле алмайды;
• Ақпараттың жетіспеушілігі – көптеген азаматтар интернет арқылы қандай мүмкіндіктерге ие бола алатынын білмейді.

Бұл мәселелерді шешу үшін мемлекеттік және жеке сектор арасындағы ынтымақтастықты арттыру, тегін Wi-Fi нүктелерін көбейту, интернет тарифтерін қолжетімді ету қажет.