Қазақстанда баспана бағасы несие өсімінің қымбаттауына байланысты көтерілуі мүмкін – сарапшылар пікірі
Қазақстанда тұрғын үй бағасы алдағы уақытта өсуі ықтимал. Сарапшылардың айтуынша, құрылыс саласындағы жоғары пайыздық мөлшерлемелер бұл шығындардың бір бөлігін тұрғын үй сатып алушылардың мойнына арттыруы мүмкін, деп хабарлайды dailykz ақпарат көзі inbusiness.kz-ке сілтеме жасап.
Қымбат несиелер құрылыс пен экономиканы тежеп отыр
Қаржыландырудың белсенді өсуі тек халыққа ғана емес, жалпы экономикаға да әсер етуде – бизнес те жобаларын іске асыру үшін несие алуға мәжбүр. Алайда, несие мөлшерлемесінің жоғары болуы нәтижесінде бұл шығындар түптеп келгенде тұтынушыға ауысады.
Дәл осындай жағдай құрылыс саласында да байқалады. 2025 жылдың алғашқы тоғыз айында банктер құрылыс компанияларына өткен жылмен салыстырғанда 33 пайызға көп несие берген. Бұл көрсеткіш рекордтық деңгейде деп саналады.
Сарапшылардың пікірінше, мұндай үрдіс компаниялар үшін де, тұрғындар үшін де белгілі бір тәуекел тудырады.
Құрылыс компаниялары қысқа мерзімді несиелерге тәуелді
Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығының (АФК) бас сарапшысы Рамазан Досовтың айтуынша, құрылыс компаниялары жобаларды жүзеге асыру үшін банктерден қысқа мерзімді несиелерді жиі алып отыр.
Маман атап өткендей, қазіргі уақытта құрылысшылардың несие айналымдылығының коэффициенті жоғары – 1.35. Бұл дегеніміз, компаниялар салған тұрғын үйлерін сатқан қаражат есебінен қарыздарын өтейді.
“Застройщиктер несие бойынша шығынның бір бөлігін сатып алушыға ауыстырады, яғни шаршы метрдің бағасы өседі. Сонымен қатар, олар тұрғын үйді құрылыс басталған кезде-ақ сата бастайды – бұл оларға үлескерлерден «тірі ақша» алып, несиені тезірек жабуға мүмкіндік береді,” – дейді сарапшы Виктория Тен.
Мамандардың ортақ пікірі бойынша, қазіргі құрылыс нарығындағы өсім тұрақты даму емес, несиелік демеуге негізделген. Бұл өз кезегінде жүйелік тәуекелдерді күшейтеді.
Баға өссе – сұраныс төмендеуі мүмкін
Құрылыс саласының дамуы халықтың нақты табысының артуымен емес, сектордың несиемен қамтамасыз етілуімен байланысты. Егер баспана бағасы өсе берсе, тұрғындар тарапынан сұраныс азаюы ықтимал.
“Мұндай модель икемді болғанымен, тәуекелі жоғары. Егер сату бір сәтке тоқтап қалса, компаниялар ақша тапшылығына тап болуы мүмкін,” – дейді Рамазан Досов.
Сатылым деңгейі төмен құрылыс компаниялары несиелерін жаба алмай, нәтижесінде жобалардың тоқтап қалу қаупі бар. Мұндай жағдайда банктердің балансында өтімділігі төмен «мұздатылған» активтер пайда болуы мүмкін, деп хабарлайды дереккөз.
Экономикалық өсімнің сапасы күмән тудырады
Сарапшылардың айтуынша, құрылыс көлемінің артуы кейде жалпы экономикалық өсім көрсеткіштерін жақсартып көрсетуі мүмкін. Алайда бұл шынайы экономикалық өнімділіктің артқанын білдірмейді.
Нақты даму үшін құрылыс материалдары өндірісін, инфрақұрылымды және технологиялық жаңғыртуды жолға қою қажет.
Сарапшылар не дейді
Бұған дейін макроэкономист Владислав Туркин де Қазақстан экономикасының өсімі алаңдататынын айтқан еді. Оның пікірінше, елдегі экономикалық өсім несиелік кеңею мен мемлекеттік құрылыс ынталандыруының нәтижесінде жүріп жатыр, ал бұл өз кезегінде жоғары инфляцияға алып келеді.
