Қосшы деген кім? Қазақ мәдениеті мен тарихындағы рөлі
Қазақ мәдениеті мен тарихында “қосшы” атауы ерекше орын алады. Бұл термин белгілі бір рөл мен жауапкершілікті білдіргенімен, оның нақты мағынасы заман ағымына қарай өзгеріп отырды. Мақалада “қосшы” ұғымының тарихи және мәдени аспектілері, сондай-ақ оның қазіргі заманғы түсінігі жайлы кеңінен тоқталамыз.
Тарихи мәні
Тарихқа үңілсек, қосшы атауы қазақ халқының көшпелі тұрмысына байланысты қалыптасқан. Бұл сөз “қос” және “шы” деген екі түбірден құралған. “Қос” – көшпенділердің киіз үйі немесе уақытша баспанасы болса, “шы” – бір істің қатысушысы деген мағына береді. Демек, қосшы – белгілі бір істің басы-қасында жүрген адам дегенді білдіреді.
Қосшылар көбінесе мал бағумен, егіншілік жұмыстарымен, сондай-ақ ауылдағы ұжымдық шаруашылықтармен айналысқан. Қазақ қоғамында қосшының рөлі маңызды болған, себебі олар ауылдастарға көмек беріп, еңбек арқылы қоғамның ажырамас бөлігіне айналған. Қосшы деген кім? деген сұрақтың жауабы ол кездері бірлесе жұмыс істейтін, қолғабыс ететін адам ретінде қабылданған.
Қосшының міндеттері
Қосшы рөлі ауылдық жерлерде нақты жұмыстармен байланысты болған. Олардың негізгі міндеттері мыналар болды:
- Еңбек көмегі: Қосшылар шаруаға көмектесіп, егін ору, шөп шабу, қоныс аудару секілді жұмыстарды атқарды.
- Ұжымдық жауапкершілік: Қосшы ауылдың ұжымдық жұмысында маңызды рөл атқарған. Олар барлық шаруашылық іс-шараларына белсенді қатысқан.
- Жасөспірімдерді тәрбиелеу: Қосшы тәжірибелі кісілермен бірге жұмыс істей отырып, жастарды еңбекке, қоғамға қызмет етуге баулыған.
Қосшының қазіргі түсінігі
Уақыт өте келе қосшы сөзі өзінің бастапқы мағынасынан алыстап, қазіргі заманға бейімделді. Кеңестік кезеңде “Қосшы одағы” атты еңбек ұйымы құрылып, бұл ұйым шаруаларды біріктіріп, ауылшаруашылық жұмыстарын үйлестірумен айналысты. Ол уақытта “қосшы” сөзі еңбекші, қарапайым шаруа деген мағынада қолданылды.
Қазіргі кезде бұл термин сирек қолданылғанымен, кейбір жағдайларда еңбек ұжымындағы көмекші рөлді сипаттауға қолданылады. Сонымен қатар, “қосшы” сөзі ауыспалы мағынада белгілі бір істің жанашыры немесе көмекшісі ретінде түсіндірілуде.
Қосшы ұғымының мәдени маңызы
Қосшы ұғымы тек еңбек саласында емес, қазақ халқының дәстүрлерінде де ерекше орын алған. Мәселен:
- Той-думанда: Қосшы ретінде ауыл жастары дайындық жұмыстарын атқарып, мерекелердің сәтті өтуіне үлес қосқан.
- Асар дәстүрі: Ауылдастардың ұжымдық көмек көрсетуі кезінде қосшылар ұйымдастырушы рөлін атқарған.
Қазақ халқының ұлттық бірлігі мен ынтымағын сақтауында қосшының рөлі үлкен болғаны сөзсіз.
Қосшы атауының заманауи бейнесі
Қосшы деген кім? деген сұрақ бүгінгі күннің көзқарасымен де маңызды. Қазіргі қоғамда бұл ұғым:
- Еңбекқорлықтың символы: Қосшы еңбектің маңыздылығын көрсететін ұғым ретінде қабылданады.
- Жастарды тәрбиелеу: Бұл ұғым арқылы ата-аналар балаларын еңбекқорлыққа баулу мақсатында қолданады.
- Ұжымдық жауапкершілік: Қосшы ұғымы қоғамның бірлігі мен өзара көмектің маңызды екенін насихаттайды.
Қорытынды
Қорыта келгенде, қосшы деген кім? деген сұрақтың жауабы тарихи және мәдени тұрғыдан алғанда өте кең. Қосшы – еңбектің, ынтымақтың және көмек көрсетудің үлгісі. Бұл атау ғасырлар бойы қазақ қоғамында еңбекқорлық пен жауапкершіліктің символы болып келді. Бүгінгі күні бұл ұғым ата-бабаларымыздың еңбекке деген құрметін еске түсіреді және жастарды тәрбие мен еңбекқорлыққа баулуға жол ашады.
