Қымбат Досжан өмірбаяны – шығармашылығы мен жетістіктері
Қазақ әдебиеті мен мәдениетінде әйел қаламгерлердің орны ерекше. Олар қоғамдағы әлеуметтік құбылыстарды, ұлттық құндылықтарды, халықтың жан дүниесін нәзік сезіммен бейнелейді. Осындай қаламгерлердің ішінде Қымбат Досжан есімі қалың оқырманға жақсы таныс. Ол – прозашы, публицист, аудармашы, журналист, қоғам қайраткері. Оның шығармалары қазақ әйелінің болмысын, ұрпақ тәрбиесін, тарих пен дәстүрді, заман келбетін көркем бейнелейді.
Қымбат Досжан әдебиетке келген алғашқы күннен бастап ұлттық сөз өнерін байытуды, халықтың рухани дүниесін кеңейтуді басты мақсат еткен. Ол шығармаларында әлеуметтік әділет, ұлттық болмыс, ананың мейірімі, әйелдің қоғамдағы орны сияқты өзекті тақырыптарды қозғайды. Қазіргі қазақ әдебиетіндегі әйел қаламгерлердің жаңа буынының көшбасшыларының бірі ретінде Қымбат Досжанның шығармашылық жолы мен өмірбаяны қазақ мәдениеті үшін үлкен мәнге ие.
Қымбат досжан өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Қымбат Досжан 1960 жылы 26 қыркүйекте Қызылорда облысында дүниеге келген. Сыр бойының табиғаты, дарқан даласы, Арал маңының тарихы мен тағдыры оның дүниетанымына ерекше әсер етті. Болашақ жазушының балалық шағы кеңестік дәуірдің соңғы кезеңдеріне сәйкес келді. Бұл уақыт – ауыл тіршілігі, дәстүрлі қазақы тәрбие мен жаңашылдықтың тоғысқан уақыты болатын.
Отбасы Қымбаттың өмірінде үлкен рөл атқарды. Әке-шешесі еңбекқор, адал, рухани құндылықтарды жоғары қойған жандар еді. Әкесі ауыл шаруашылығында еңбек етсе, анасы үй шаруасымен қатар, бала тәрбиесіне ерекше көңіл бөлген. Анасының әңгімелері, халық ертегілері мен мақал-мәтелдері Қымбаттың қиялына қанат бітірді. Осындай рухани ортада өскен болашақ қаламгердің сөз өнеріне деген қызығушылығы ерте оянды.
Мектепте жүргенде ол әдебиет сабағын ерекше жақсы көрді. Мұғалімдері оның зеректігін, тілге деген құштарлығын байқап, үнемі қолдап отырды. Қымбат түрлі қабырға газеттеріне, мектептік көркем өнер байқауларына қатысып, шығармашылыққа алғашқы қадам жасады. Әсіресе қазақ әдебиетінің классиктерін көп оқып, олардың тілдік ерекшелігін бойына сіңірді.
Балалық шағындағы тағы бір маңызды ерекшелік – Сыр өңірінің экологиялық проблемаларын ерте сезінуі. Арал теңізінің тартылуы, табиғаттың өзгеруі, халықтың тұрмысындағы қиындықтар оның жүрегінде із қалдырды. Кейінірек бұл тақырып оның публицистикалық мақалаларында, көркем шығармаларында көрініс тапты.
Білім алуы және алғашқы қадамдары
Орта мектепті бітірген соң, Қымбат Досжан жоғары білім алу үшін Алматыға жол тартты. Ол Қазақ мемлекеттік университетінің (қазіргі әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті) журналистика факультетіне оқуға түсіп, студенттік шағынан-ақ шығармашылықпен айналыса бастады.
Журналистика факультетінде алған білімі оған тек кәсіби журналист болуға ғана емес, сонымен қатар әдебиет саласында да өзін дамытуға жол ашты. Ол студент кезінде-ақ түрлі республикалық басылымдарда мақалалары жарияланып, жас тілші ретінде танылды. Жазушылыққа тән шеберлік пен аналитикалық ойлау қабілеті оның журналистік еңбектерінде де айқын байқалды.
Университет қабырғасында жүріп, ол қазақ әдебиеті мен әлем әдебиетін терең зерттеді. Әсіресе әйел жазушылардың шығармашылығы оны ерекше қызықтырды. Қазақтың Зейнеп Ахметова, Шәрбану Бейсенова сияқты қаламгерлерінің еңбектері оған үлгі болды. Ал шетел әдебиетінен Маргарет Митчелл, Сельма Лагерлёф сынды жазушылардан үлкен әсер алды.
Оқу бітірген соң Қымбат Досжан әртүрлі редакцияларда жұмыс істеп, кәсіби тәжірибесін шыңдады. Оның алғашқы мақалалары қоғамдағы әлеуметтік мәселелерге арналды. Тілшінің өткір сұрақ қоя білуі, әділдікке ұмтылысы, халық тұрмысын шынайы көрсетуі оны көп ұзамай танымал журналистердің қатарына қосты.
Шығармашылығы мен жетістіктері
Қымбат Досжанның шығармашылық жолы көпқырлы. Ол – прозашы, публицист, аудармашы әрі қоғам қайраткері. Оның қаламынан туған туындылар қазақ әдебиетінде өзіндік із қалдырды.
Проза
Жазушы ретінде Қымбат Досжанның әңгімелері мен повестері қазақ әйелінің тағдырын, аналық мейірім мен қоғамдағы әлеуметтік мәселелерді суреттейді. Оның кейіпкерлері – ауылдағы қарапайым адамдар, еңбек адамдары, заманауи қазақ әйелдері.
Әңгімелерінде ол адамның ішкі жан дүниесін нәзік бейнелейді. Кейіпкерлердің өміріндегі қиындықтарды суреттей отырып, үміт пен сенімнің, рухани беріктіктің маңызын алға тартады.
Публицистика
Қымбат Досжан – өткір публицист. Оның мақалалары көбіне экология, әйел теңдігі, ұлттық тәрбие, қоғамдағы әлеуметтік әділетсіздік тақырыптарына арналды. Әсіресе Арал теңізінің тағдыры, Сыр бойындағы халықтың тұрмысы жайлы мақалалары қоғамдық резонанс тудырды.
Аудармашылық
Ол қазақ оқырманына әлем әдебиетінің озық туындыларын таныстыруға да үлес қосты. Шетел жазушыларының шығармаларын қазақ тіліне аударып, әдеби байланыстарды нығайтуға күш салды.
Жетістіктері
Қымбат Досжанның шығармашылық еңбегі бағаланып, түрлі әдеби байқауларда жүлделерге ие болды. Оның кітаптары Қазақстанның әр өңіріндегі оқырмандардың сүйікті туындыларына айналды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Қымбат Досжан тек жазушы ғана емес, қоғам қайраткері ретінде де танымал. Ол әйелдердің құқықтары, отбасы құндылықтары, жастар тәрбиесі жайлы жиі пікір білдіріп отырды.
Әсіресе, гендерлік теңдік, әйелдің қоғамдағы рөлі туралы көзқарастары айқын болды. Ол әйел затының тек отбасы шеңберінде ғана емес, мемлекеттік басқару, ғылым, мәдениет саласында да өзін көрсетуі қажет екенін әрдайым атап өтті.
Сонымен қатар экологиялық мәселелерге бейжай қарамай, табиғатты қорғау, Арал теңізін құтқару жайлы да белсенді ой айтты. Оның пікірінше, экология – тек табиғатқа емес, халықтың денсаулығы мен болашағына қатысты ұлттық мәселе.
Жеке өмірі
Қымбат Досжан – отбасы құндылығын жоғары бағалайтын жан. Ол өзінің өмірлік серігімен бір шаңырақ астында тату-тәтті ғұмыр кешіп келеді. Отбасында бала тәрбиесіне үлкен мән береді.
Жеке өмірінде ол қарапайымдылығымен, кішіпейілдігімен ерекшеленеді. Әрдайым ұрпақ тәрбиесін бірінші орынға қойып, аналық мейірімін шығармаларында да, күнделікті өмірінде де көрсетіп келеді.
Мұрасы мен маңызы
Қымбат Досжан – қазіргі қазақ әдебиетіндегі өзіндік орны бар тұлға. Оның шығармалары әйелдің жан дүниесін, қоғамдағы әлеуметтік құбылыстарды шынайы суреттеуімен құнды.
Оның публицистикасы – ұлттық сананы оятуға, әділет пен теңдікті қорғауға бағытталған. Әдеби мұрасы жас ұрпақ үшін өнеге болып қала береді.
Қазақ әйелдерінің әдебиеттегі орнын айқындап, олардың шығармашылық мүмкіндігін кеңейткен қаламгер ретінде Қымбат Досжанның еңбегі ерекше.
