Үйден шығарда оқылатын дұға: рухани жолсерік пен қазақ мәдениетіндегі орны
Үй — әрбір адамның өміріндегі ең қасиетті орындардың бірі. Қазақ дәстүрінде үй тек материалдық кеңістік қана емес, рухани тіршілік ортасы ретінде бағаланады. Үйден шығарда оқылатын дұға — адамның күнделікті өмірін Алла тағаланың қорғауымен байланыстыратын маңызды амалдардың бірі. Бұл дұға тек қауіпсіздікке кепілдік беріп қана қоймай, жүректі тыныштыққа бөлейді, адамды рухани серпінмен қамтамасыз етеді.
Көптеген ислам ғұламалары үйден шыққанда дұға оқу арқылы күнделікті әрекеттерді иманмен байланыстыру қажеттігін айтады. Қазақ қоғамында бұл дәстүр тек діни тұрғыдан емес, мәдени тұрғыдан да маңызды орын алған.
Үйден шығарда оқылатын дұға
Толық мәтін (арабша, транскрипция, аударма)
Арабша:
بِسْمِ اللَّهِ تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ، لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ
Транскрипция:
Bismillāhi tawakkaltu ʿalallāh, lā ḥawla wa lā quwwata illā billāh
Аударма:
«Алланың атымен бастаймын, барлық ісімді Аллаға сеніп тапсырамын. Қуат пен күш тек Алланың қолында».
Бұл дұға қарапайым, бірақ терең рухани мәнге ие. Ол адамға сенім мен қорғаныс береді, үйден шығу сәтін барынша қауіпсіз әрі берекелі етеді.
Дұғаның дерегі
Бұл дұға хадистерде және ислам ғұламаларының пікірінде кеңінен келтіріледі. Әбу Һурайрадан жеткен хадиске қарасақ:
«Кім үйден шығып, бұл дұғаны оқыса, Алла тағала оны қадағалап, қорғап отырады».
— Сахих Әл-Бухари, 4/225
Кейбір ғалымдар бұл дұғаны үйден шығып, көшеге шыққанда, жолға шыққанда немесе жаңа іске кіріскенде оқуды ұсынады.
Қашан және қалай оқу керек
- Үйден шыққанда, есікті жабар алдында оқиды.
- Дұғаны тыныш, көңілмен айтып, мағынасын ойлаңыз.
- Қолыңызды төменге немесе кеудеңізге қойып оқуға болады, бірақ бастысы — жүрекпен сенім.
- Жолға шыққанда дұғаны қайталау ұсынылады, әсіресе қауіпті немесе белгісіз орынға бара жатқанда.
Рухани мәні мен даналығы
- Сенім: Адам әрекетін Алла тағалаға тапсырады, бұл сенімділікті күшейтеді.
- Қорғаныс: Жолдағы қауіптерден қорғау.
- Жан тыныштығы: Күнделікті тіршілікте жүрек пен ойдың тыныштығын қамтамасыз етеді.
Бұл дұғаның мәні адамның әрбір әрекетін иманмен байланыстыруда.
Қазақ мәдениетіндегі рөлі
Қазақ дәстүрінде үйден шыққанда дұға оқу — тек діни амалды ғана емес, мәдени мұраның бір бөлшегі.
- Ата-бабалар дәстүрі: Қазақтар әрдайым үйден шығарда «Бисмиллә» деп айтып, Алладан қорғау сұраған.
- Тәжірбие: Бала кезінен үйден шығу алдындағы дұғаны оқуға үйреткен.
- Мәдени сабақ: Бұл дәстүр отбасы мүшелерінің бір-біріне қамқорлық сезімін, жолдағы қауіпсіздікке мән беруді тәрбиелейді.
Қазақ мақалында да бұл ой айқын көрінеді:
«Бисмилләмен шыққан бала жолдан таймайды».
Практикалық кеңестер
- Дұғаны жаттап алып, күнделікті өмірде қолдану.
- Жолға шыққанда немесе жаңа іске кіріскенде дұғаны қайталау.
- Балаларға бұл дұғаны ерте жастан үйрету.
- Үйден шығу алдындағы дұғаны тек сөз ретінде емес, жүрекпен сеніммен оқу.
Көбіне кездесетін қателіктер мен түсініспеушіліктер
- Дұғаны жаттамай оқу: Тек сөзді айту жеткілікті емес, мәнін түсіну маңызды.
- Жүрексіз оқу: Рухани қорғаныс тек сеніммен байланысты.
- Үйде тек сыртқа шыққанда оқу: Ғұламалар дұғаны жолға шыққанда, жаңа іске кіріскенде де оқу қажет дейді.
Халықтық нұсқалар мен дәстүрлер
Қазақтар кейде дұғаны «Бисмиллә, Алла қорға» деп қысқаша айтып, күнделікті амалды орындаған. Бұл дәстүрдің мәні өзгермейді, тек сөздер жеңілдетілген.
