Ұлықбек Есдәулет өмірбаяны
Ұлықбек Оразбайұлы Есдәулет – қазақтың көрнекті ақыны, қоғам қайраткері, әдебиет пен мәдениеттің дамуына ерекше үлес қосқан тұлға. Ол ХХ ғасырдың соңғы ширегінде және ХХІ ғасырдың басында қазақ поэзиясының алдыңғы қатарында тұрған шығармашылық өкілдерінің бірі саналады. Оның өлеңдері мен поэмалары қазақ әдебиетінің дәстүрлі рухани қазынасын жаңа өрнекпен байытып, ұлттық тілдің көркемдік қуатын кеңінен көрсетті.
Ұлықбек Есдәулет тек қана ақын емес, сонымен бірге әдебиетті насихаттаушы, мәдениет пен өнер саласында жетекшілік қызмет атқарған қайраткер. Ол Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы ретінде ұлттық әдебиеттің дамуына, жас қаламгерлердің қалыптасуына ықпал етіп келеді. Оның шығармалары қазақ поэзиясын жаңа биікке көтеріп қана қоймай, бүкіл түркі дүниесіне, әлемдік әдебиетке ой салды.
Ұлықбек есдәулет өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Ұлықбек Оразбайұлы Есдәулет 1954 жылы 29 сәуірде Шығыс Қазақстан облысы Зайсан ауданының Өскемер ауылында дүниеге келген. Оның балалық шағы қазақтың кең даласында, ұлттық дәстүрге бай отбасында өтті. Әкесі Оразбай ауыл шаруашылығында еңбек еткен, қарапайым, бірақ талапшыл, балаларына адалдық пен еңбекті үлгі еткен азамат болған. Анасы да отбасындағы тәрбиенің ұйытқысы, ұл-қыздарының бойына ізгілік пен мейірімділікті сіңірген жан еді.
Ұлықбектің өскен ортасы қазақы салт-дәстүрді берік ұстанған ауыл болатын. Бала күнінен ол халық ауыз әдебиетінің үлгілерін тыңдап, жыршы-жыраулардың әңгімелерін естіп өсті. Бұл оның болашақ ақындық қабілетінің қалыптасуына зор ықпал жасады. Әсіресе, туған өлкесінің табиғаты – Зайсан көлінің әсемдігі, Алтайдың асқар таулары, ерте көктемде гүл ашқан даласы – оның жырларына мәңгілік шабыт көзі болды.
Ұлықбек Есдәулеттің отбасында кітапқа, білімге деген құрмет ерекше еді. Әке-шешесі балаларын оқу-білімге баулып, олардың ғылым-білімге ұмтылысын қолдады. Бала Ұлықбек мектеп қабырғасында-ақ әдебиетке бейімділігін байқатты: түрлі өлеңдер жазып, аудандық, облыстық газеттерде жариялана бастады. Оның поэзияға деген алғашқы қадамы сол кезде айқын көрінді.
Білім алуы және алғашқы қадамдары
Ұлықбек Есдәулет орта мектепті үздік бітірген соң, арман қуып Алматыға аттанды. Ол Қазақ мемлекеттік университетінің (қазіргі әл-Фараби атындағы ҚазҰУ) журналистика факультетіне оқуға түсіп, әдебиет пен журналистиканың теориясы мен тәжірибесін меңгерді. Университет қабырғасында жүріп-ақ ол жас ақын ретінде республикалық басылымдарда жиі көріне бастады.
Студент кезінен-ақ Ұлықбек әдеби ортаға белсене араласып, түрлі поэзиялық кештерге қатысты, қаламгерлермен байланыс орнатты. Оның алғашқы жыр жинақтары да осы кезеңде жарық көрді. Әдебиетке жаңаша серпінмен келген жас ақын өз замандастарының көңіл күйін, дәуірдің тынысын бейнелеуге тырысты.
Университетті тәмамдағаннан кейін ол журналистика саласында еңбек етіп, тәжірибесін шыңдады. Бірнеше республикалық газеттерде тілші, әдеби қызметкер болып жұмыс істеді. Журналистік қызметі оның қаламының ұшталуына, халықтың тұрмыс-тіршілігімен жақын танысуына мүмкіндік берді. Кейіннен бұл тәжірибе оның поэзиясында шынайы өмірлік бояумен көрініс тапты.
Шығармашылығы, қызметі және жетістіктері
Ұлықбек Есдәулеттің әдебиетке келген кезеңі – қазақ поэзиясында жаңа ізденістер мен серпілістердің өріс алған шағы еді. Оның алғашқы өлеңдері мен жинақтары көпшілікке ой салды, әдеби сыншылардың назарын аударды.
Ақынның шығармашылық мұрасына бірнеше жыр жинақтары, поэмалар, публицистикалық мақалалар енеді. Оның “Киіз кітап”, “Жұлдыз жарығы”, “Құс жолы”, “Жарық дүниеге саяхат” сынды кітаптары қазақ оқырмандарының ықыласына бөленді. Әсіресе, табиғат лирикасы, туған жерге деген сағыныш, ұлттық рух мәселесі оның өлеңдерінде ерекше өрнек тапты.
Ұлықбек Есдәулет аударма саласында да жемісті еңбек етті. Ол орыс, түрік және басқа да әлем ақындарының шығармаларын қазақ тіліне аударып, әдеби байланыстың дамуына үлес қосты.
Ақынның еңбегі мемлекеттік деңгейде де лайықты бағаланды. Ол Қазақстан Жастар одағы сыйлығының, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды. Сондай-ақ, бірнеше халықаралық әдеби форумдар мен фестивальдерге қатысып, қазақ поэзиясын әлемге танытты.
2018 жылдан бастап Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы қызметін атқарып келеді. Бұл қызметінде ол әдеби қауымдастықты біріктіруге, жас жазушылардың шығармашылығын қолдауға, ұлттық әдебиеттің халықаралық деңгейде танылуына ерекше еңбек сіңірді.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Ұлықбек Есдәулет – тек қана ақын емес, елдің әлеуметтік, мәдени мәселелеріне үн қосатын тұлға. Оның өлеңдерінде әділет, еркіндік, ұлттық рух мәселелері жиі көтеріледі. Ол қоғамдық пікір қалыптастырушы ретінде халықтың сөзін сөйлеуді азаматтық парызы деп білді.
Жазушылар одағының жетекшісі ретінде ол мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеру, қазақ әдебиетінің әлемдік деңгейде танылуы, жас қаламгерлерді қолдау сияқты мәселелерді жиі көтеріп жүр. Ол әдебиеттің тек өнер саласы емес, ұлт руханиятының негізі екенін әрдайым атап өтеді.
Сонымен бірге, оның шығармаларында адамгершілік, әділеттілік, адалдық сынды құндылықтар насихатталады. Ол поэзияны тек эстетикалық құбылыс емес, қоғамды тәрбиелейтін, болашаққа жол көрсететін күш деп қарайды.
Жеке өмірі
Ұлықбек Есдәулет – отбасы құндылықтарын жоғары қоятын жан. Ол өмірлік серігімен бірге бірнеше ұл-қыз тәрбиелеп өсірген. Ақынның отбасы да шығармашылықпен тығыз байланысты, өйткені руханиятқа деген сүйіспеншілік – олардың өмірлік ұстанымы.
Жеке өмірінде қарапайымдылықты, қарапайым қазақы болмысты сақтаған ақын халықпен етене араласудан жалыққан емес. Ол өзінің әрбір жетістігін туған халқына арнап, елдің ықыласын ең үлкен марапат деп біледі.
Мұрасы мен маңызы
Ұлықбек Есдәулет – қазақ әдебиетінде өзіндік қолтаңбасын қалдырған ақын. Оның шығармалары ұлттық әдебиеттің алтын қорына қосылып, келер ұрпаққа үлгі болып қала бермек. Ол поэзиясында ұлттық дәстүрді, халықтың арман-мұратын жаңаша сипаттап, қазіргі заманның мәселелерін көркем бейнеледі.
Сонымен қатар, оның мәдениетке қосқан еңбегі тек поэзиямен шектелмейді. Ол әдеби қауымдастықты ұйымдастырушы, жас таланттарды қолдаушы, қазақ әдебиетінің халықаралық деңгейде насихатталуына үлес қосушы ретінде де тарихта қалады.
Ұлықбек Есдәулеттің мұрасы – қазақ руханиятының бір бөлігі. Оның шығармалары жастарды ұлттық құндылықтарға, отансүйгіштікке, адалдық пен ізгілікке тәрбиелейді.
