Әбілхан Қастеев өмірбаяны – Қазақ сурет өнерінің негізін қалаушы
Әбілхан Қастеев — қазақ бейнелеу өнерінің негізін қалаушы, тұңғыш кәсіби суретші, Қазақстанның халық суретшісі. Оның шығармашылығы қазақ халқының мәдениеті мен тарихын бейнелеу арқылы ұлттық өнердің дамуына зор үлес қосты. Қастеевтің туындылары қазақ халқының тұрмыс-тіршілігін, табиғатын, салт-дәстүрлерін шеберлікпен жеткізе білді. Оның еңбектері тек Қазақстанда ғана емес, әлемдік өнер қауымдастығында да жоғары бағаланды.
Әбілхан қастеев өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Әбілхан Қастеев 1904 жылы Алматы облысы Панфилов ауданының Шежін ауылында дүниеге келген. Үш жасында әкесі қайтыс болып, шешесі Калипа екеуі үлкен отбасының тіршілігін жалғастырды. Әбілхан бала кезінен еңбекқор, табиғатқа жақын, қолөнерге бейім болып өсті. Ол ағаштан, саздан түрлі бұйымдар жасап, ауылдастарының қызығушылығын тудырды. Алайда, мұсылман заңдарына сай мүсін жасауға тыйым салынғандықтан, оның бұл әрекеттері кейде сынға ұшырады.
Білім алу және шығармашылық жолының басталуы
Әбілхан Қастеевтің өнерге деген қызығушылығы ерте басталды. 1929 жылы Алматы қаласына келіп, белгілі суретші Николай Хлудовтың көркемсурет студиясына оқуға түсті. Оның сурет салуға деген таланты мен еңбекқорлығы ұстазының назарын аударды. Хлудов Әбілханға акварельмен сурет салуды үйретіп, оның шығармашылық жолын ашуға көмектесті. Осылайша, Қастеев қазақ бейнелеу өнерінің алғашқы кәсіби өкіліне айналды.
Шығармашылық қызметі мен жетістіктері
Әбілхан Қастеевтің шығармашылығы кең ауқымды болды. Ол портрет, пейзаж, натюрморт жанрларында көптеген туындылар қалдырды. Оның ең танымал картиналарының қатарында «Түрксіб» (1969), «Жас Абай» (1945), «Кенесары хан» (1935), «Амангелді Иманов» (1950) және «Қазақтың тұрмыс-тіршілігі» атты акварельдер сериясы бар. Әбілхан Қастеевтің шығармалары қазақ халқының тарихы мен мәдениетін, табиғатын терең түсінуге мүмкіндік береді.
Ол 1944 жылы Қазақстанның халық суретшісі атағын алды. 1967 жылы Чокан Валиханов атындағы Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығын иеленді. 1959 жылы Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Сонымен қатар, ол Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайланды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Әбілхан Қастеевтің шығармашылығы тек өнермен ғана шектелмей, қоғамдық-саяси мәселелерге де қатысты. Ол қазақ халқының мәдениетін, тарихын насихаттауға, ұлттық өнердің дамуына зор үлес қосты. Суретші ретінде ол социалистік реализм бағытын ұстанып, өз туындыларында еңбек адамдарының бейнесін, халықтың тұрмысын, табиғатын шынайы көрсетті. Оның шығармалары қоғамның рухани дамуына ықпал етті.
Жеке өмірі
Әбілхан Қастеев 1930 жылы Сақыш есімді қызбен отбасын құрды. Олар 6 ұл, 3 қыз тәрбиелеп өсірді. Отбасы мүшелері оның шығармашылығына әрдайым қолдау көрсетіп, шығармашылық сапарларына бірге қатысқан. Әбілханның ұлы Нұрбек 1966 жылы әскери қызметте жүріп қайтыс болды. Қызы Гүлдәрия заңгер, ұлы Нұртас суретші, қызы Камиля педагог, ал Гүлназия Строганов атындағы көркемсурет училищесін бітірген суретші болып шықты.
Мұрасы және маңызы
Әбілхан Қастеевтің мұрасы қазақ бейнелеу өнерінің алтын қорына айналды. Оның туындылары Алматы қаласындағы Әбілхан Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер музейінде сақтаулы. Бұл музейде оның 23 мыңнан астам шығармасы жинақталған. Суретшінің есімімен аталатын колледждер, көшелер, ескерткіштер оның халқына сіңірген еңбегінің айғағы.
