Өзеннен мал суаратын жерді қалай атайды?
Қазақ халқының ғасырлар бойғы өмір салты табиғатпен етене байланыста дамыды. Әсіресе, мал шаруашылығы басты тіршілік көзі болғандықтан, өзен-көлдердің маңызы ерекше еді. Бүгін біз “өзеннен мал суаратын жерді қалай айтады” деген сұраққа жауап іздеп көрейік.
Өзеннен мал суаратын арнайы орындарды қазақтар «қопа», «суат», немесе кейде «су ішетін орын» деп атаған. Әр аймақтың жергілікті ерекшеліктеріне байланысты бұл атаулар сәл өзгеруі мүмкін. Суат сөзі әсіресе кең таралған: ол мал ішетін табиғи немесе қолдан жасалған су көзін білдіреді. Мұндай жерлер малдың денсаулығы үшін де, ауылдың тұрақтылығы үшін де аса маңызды болған.
Неліктен суат маңызды болды?
Малдың судан тапшылық көруі – оның әлсіреуіне, өнімділігінің төмендеуіне және ауруға шалдығуына әкеліп соғады. Сондықтан ата-бабаларымыз өзендердің жағасынан немесе табиғи бұлақтардың маңынан малға қолайлы суаттар жасаған. Бұл жерлерді таңдау барысында судың ағысы, тазалығы, және мал үшін қауіпсіздігі басты назарда болған.
Суаттың қандай түрлері болды?
- Табиғи суаттар: Өзендердің, көлдердің табиғи жағалары. Мұндай жерлерде мал өз бетінше су ішетін.
- Қолдан жасалған суаттар: Ауыл маңында арнайы қазылған шұңқырлар немесе арықтар арқылы өзен суын тартып, су ішетін орындар жасаған.
- Құдықтар: Егер өзен алыс болса немесе қыста су қатып қалатын болса, құдық қазылып, одан мал суаратын болған.
Суат таңдау ерекшеліктері:
- Судың тазалығы – судың лайланбауы мен улы заттардан таза болуы өте маңызды еді.
- Жер бедері – су ішуге ыңғайлы, тайғақ емес, малдың жарақат алу қаупі аз жерлер таңдалды.
- Жолдың жақындығы – малдың судың басына ұзақ жүруі олардың әлсіреуіне жол ашатындықтан, жақын суаттар әрдайым жоғары бағаланды.
Заманауи суаттар қалай ұйымдастырылады?
Бүгінде мал шаруашылығымен айналысатын фермерлер үшін суат ұйымдастыруда жаңа технологиялар қолданылады. Су тазарту жүйелері, автоматтандырылған су таратқыштар және құбырлар арқылы суды жеткізу кеңінен таралған. Дегенмен, дәстүрлі тәсілдер де өз маңызын жойған жоқ – әсіресе шалғай ауылдарда.
