Гүлдің тұқым сақталатын бөлігі – Негізгі рөлі мен маңызы

Гүл – өсімдіктің ең маңызды бөліктерінің бірі. Ол көбею қызметін атқарады және табиғатта өсімдіктердің өмір сүруін қамтамасыз етеді. Гүлдің әрбір бөлігінің өзіндік атқаратын қызметі бар. Соның ішінде тұқым сақталатын бөлігі ерекше рөл атқарады, себебі дәл осы бөлімде өсімдіктің болашақ ұрпағы түзіледі.

Гүлдің негізгі бөліктері

Гүл бірнеше негізгі бөліктерден тұрады:

• Тостағанша жапырақшалар – гүлді сыртқы әсерлерден қорғайды.
• Күлте жапырақшалар – жәндіктерді өзіне тартып, тозаңдануға көмектеседі.
• Аталықтар – тозаң түзетін бөлік.
• Аналық бөлік – гүлдің көбеюіне жауап беретін негізгі құрылым.

Аналық бөлік бірнеше бөліктен тұрады:

1. Аналық аузы – тозаңды қабылдайды.
2. Аналық мойны – тозаңды төмен қарай өткізеді.
3. Жатын (гүл түйіні) – гүлдің тұқым сақталатын бөлігі болып табылады.

Жатынның (гүл түйінінің) қызметі

Гүлдің негізгі репродуктивті мүшесі – жатын (ovary). Ол гүлдің төменгі бөлігінде орналасқан және тұқым бүршіктерін сақтайды. Жатын ішінде ұрықтану процесі жүріп, нәтижесінде тұқым пайда болады. Бұл процесс бірнеше кезеңнен тұрады:

1. Тозаңдану – аталықтың тозаңы аналық аузына түседі.
2. Ұрықтану – тозаң түтігі арқылы жатынға еніп, жұмыртқа жасушасымен қосылады.
3. Тұқым мен жеміс түзілуі – ұрықтанған жұмыртқа жасушасы дамып, тұқымға айналады.

Жатыннан жемістің пайда болуы

Ұрықтану процесі аяқталғаннан кейін жатын жеміске айналады. Жеміс өз ішінде тұқымды сақтайды және оның таралуына көмектеседі. Жемістер құрғақ және шырынды болып екіге бөлінеді:

• Құрғақ жемістер (мысалы, жаңғақ, дән) қатты қабықпен жабылған.
• Шырынды жемістер (мысалы, алма, жүзім) жұмсақ қабықпен қоршалған.

Тұқымның таралуы және сақталуы

Гүлдің тұқым сақталатын бөлігі – жатыннан пайда болған тұқым табиғатта әртүрлі жолмен таралады:

• Желмен таралу – жеңіл тұқымдар ауа арқылы таралады (мысалы, бақбақ).
• Сумен таралу – кейбір өсімдіктердің тұқымы су арқылы жылжиды (мысалы, кокос).
• Жануарлар арқылы таралу – кейбір жемістер жануарлардың асқорыту жүйесінен өтіп, басқа жерлерге таралады.
• Адамдардың әсері – адамдар тұқымды егу арқылы оның таралуын қамтамасыз етеді.

Тұқымның өміршеңдігі

Тұқым өсімдіктің ұрпағын жалғастыру үшін өте маңызды. Оның өміршеңдігі бірнеше факторға байланысты:

• Ылғалдылық деңгейі – шамадан тыс ылғал тұқымның шіріп кетуіне әкеледі.
• Температура – өте төмен немесе жоғары температура тұқымның өну қабілетін төмендетуі мүмкін.
• Оттегінің болуы – тұқым тыныс алу процесі арқылы энергия алады.
• Топырақ жағдайы – құнарлы топырақта тұқым тез өніп, жақсы дамиды.