Ағзалардың арасындағы тіршілік үшін күресу өзара талас қалай аталады: табиғаттағы бәсекелестік

Табиғаттағы тіршілік әрқашан күреспен және бейімделумен байланысты. Әрбір тірі ағза өз өмірін сақтау үшін белгілі бір ресурстарға қол жеткізуі керек, ал бұл ресурстар әрдайым шектеулі. Осыған байланысты экожүйеде тұрақты бәсекелестік орын алады.

Табиғи ресурстар үшін күрес

Барлық ағзалар өмір сүру үшін қажетті қоректерін, суын, жарығын немесе мекендеу орнын қамтамасыз етуі қажет. Бірақ табиғатта бұл ресурстар шектеулі болғандықтан, ағзалар арасында тартыс туындайды. Мысалы:

• Өсімдіктер арасындағы күн сәулесіне талас – орманда өсіп тұрған ағаштар жоғары көтеріліп, жапырақтары арқылы барынша көп жарық алуға тырысады.
• Жануарлар арасында азыққа деген бәсекелестік – арыстандар мен қабыландар бірдей жемтікке таласады.
• Су айдындарындағы балықтар оттегіге және азыққа таласып, тіршілік ету аймағын бөліседі.

Ағзалар арасындағы өзара әрекеттесу түрлері

Табиғаттағы тіршілік күресі әртүрлі формаларда көрініс табады. Негізінен, оны үш негізгі топқа бөлуге болады:

1. Түрішілік бәсекелестік – бір түрге жататын ағзалар арасында орын алады. Мысалы, бір өзендегі балықтар шектеулі азыққа таласады немесе бұғылар арасындағы аналық үшін күрес.
2. Түраралық бәсекелестік – әртүрлі түрлерге жататын ағзалардың бірдей ресурстарға мұқтаж болуы. Бұл жағдайда күштірек немесе жақсы бейімделген түр жеңіске жетеді.
3. Антогонистік өзара әрекеттесу – кейбір ағзалар басқаларын құртып, өзіне қолайлы жағдай жасайды. Бұған жыртқыштар мен олардың жемтігі немесе паразиттер мен иелері мысал бола алады.

Бәсекелестіктің табиғи сұрыпталуға әсері

Тіршілік үшін күрес эволюциялық процестердің негізгі қозғаушы күштерінің бірі болып табылады. Кім ортаға жақсырақ бейімделсе, сол тірі қалады. Бұл табиғи сұрыпталу қағидасы Чарльз Дарвиннің эволюция теориясында маңызды орын алады. Мысалы:

• Түсі қоршаған ортаға жақсы бейімделген жануарлар жыртқыштардан жақсы жасырынуы мүмкін.
• Азық табуда икемдірек болған түрлер популяциясын көбейтеді.
• Климат өзгерісіне тез бейімделген өсімдіктер ұзақ өмір сүреді.