Баланың есімін таңдау – қазақ дәстүрінің маңызы

Әрбір адамның есімі – оның өміріндегі маңызды белгі, ерекше символ. Ата-аналар балаларына ат таңдағанда, оның мағынасына, шығу тегіне, тіпті тағдырға әсер етуі мүмкін деген сенімдерге мән береді. Менің атымды қалай қойды деген сұраққа жауап іздесем, бұл тек жай ғана оқиға емес, сонымен қатар отбасы тарихының, дәстүр мен сенімнің бір бөлігі екенін түсінемін.

Ат қоюдағы дәстүрлер мен сенімдер

Қазақ халқында балаға ат қою – аса жауапты іс. Кейбір отбасылар ат қою үшін үлкендерден бата сұраса, енді біреулері танымал тұлғалардың немесе дінге байланысты есімдерді таңдайды. Бұрынғы заманнан бері есімді қасиетті адамдардың, батырлардың, хандардың немесе тіпті ата-бабалардың құрметіне беру кең тараған.

Кейбір жағдайларда, жаңа туған сәбиге ақсақалдар немесе ата-әжелер ат қоятын дәстүр бар. Бұл – үлкендердің даналығына деген құрметтің белгісі. Кейде есім баланың болашақта жақсы азамат болып қалыптасуына ықпал етеді деген сеніммен қойылады.

Отбасының рөлі мен мағынасы

Менің атымды таңдау кезінде ата-анам ұзақ ойланып, бірнеше нұсқаны қарастырған. Әкем – ата-баба дәстүріне сүйенгенді ұнатса, анам есімнің әдемі әрі заманауи болғанын қалаған. Отбасымдағы үлкен кісілер де өз ұсыныстарын айтып, ақылдасты. Анам мен әкемнің ортақ таңдауы – қазіргі есімім болды.

Кейбір отбасылар есімнің ерекше болғанын қалайды, сол себепті сирек кездесетін немесе аралас мәдениеттен алынған есімдерді таңдайды. Басқалары қарапайым, бірақ мағынасы терең есімдерді дұрыс көреді.

Есімнің тағдырға әсері бар ма?

Көпшілік адамның есімі оның мінез-құлқына, тіпті өмірлік жолына әсер етеді деп сенеді. Мысалы, дана адамдардың немесе тарихи тұлғалардың есімін алған балалар солардай мықты әрі қайсар болады деп есептеледі. Ал жұмсақ, нәзік мағынасы бар есімдер иесінің мейірімді, сезімтал болуы мүмкін деген ойлар бар.

Қазақ халқында «атың қандай болса, затың сондай» деген сөз бар. Бұл – адамның есімі оның жеке басының ерекшеліктерімен үйлесіп, болашағына ықпал етеді дегенді білдіреді.

Ат таңдаудағы маңызды факторлар

Есім таңдау кезінде ата-аналар келесі факторларды ескереді:

• Мағынасы мен тарихы – Есім белгілі бір оқиғамен немесе тұлғамен байланысты болуы мүмкін.
• Отбасы дәстүрі – Кейде есім ата-баба құрметіне беріледі.
• Дыбысталуы мен үйлесімі – Кейбір ата-аналар баланың есімі тегіне үйлесімді болғанын қалайды.
• Ерекшелігі – Кейбір отбасылар сирек кездесетін, есте қаларлық аттарды таңдайды.
• Діни немесе мәдени мәні – Кейбір ата-аналар есімді діни кітаптардан немесе тарихи тұлғалардан алады.