Көже қалай жасалады – Қазақша дәстүрлі тағам дайындау

Қазақтың асханасы – ғасырлар бойы қалыптасқан, бай әрі дәмді тағамдарға толы қазына. Соның ішінде көже – қарапайым әрі нәрлі тағамдардың бірі. Ол күнделікті ас мәзірінде де, ерекше күндерде де дастарханның сәнін келтіре алады. Бұл мақалада біз көжені қалай дұрыс әрі дәмді етіп дайындауға болатынын қарастырамыз.

Көженің пайдасы мен ерекшелігі

Көже – қазақ халқының дәстүрлі сұйық тағамы. Ол денсаулыққа пайдалы, жеңіл сіңетін, әрі түрлі дәнді-дақылдардан, ет пен көкөністерден жасалатын тағам. Көженің ерекшелігі – оның құрамында бірнеше тағамдық топтар қатар кездеседі: ақуыз, көмірсу, дәрумендер мен талшықтар. Сондықтан да ол ағзаны толық қуаттандырып, тойымды сезім береді.

Қажетті азық-түлік тізімі

Көженің бірнеше түрі бар: наурыз көже, тары көже, ет қосылған көже және тағы басқа. Мұнда біз дәстүрлі ет қосылған көженің қарапайым нұсқасын қарастырамыз.
Мынадай азық-түліктер қажет:

• Сиыр немесе қой еті – 300-400 г
• Бидай немесе тары – 100 г
• Күріш немесе арпа – 50 г
• Картоп – 2 дана
• Сәбіз – 1 дана
• Пияз – 1 дана
• Тұз, қара бұрыш – дәміне қарай
• Сары май немесе өсімдік майы – 2-3 ас қасық
• Қалауыңызша – сарымсақ, лавр жапырағы, көк

Дайындау тәсілі

1. Етті қайнату

Алдымен етті жуып, орташа бөліктерге бөлеміз. Қазанға салып, үстінен су құйып қайнатамыз. Қайнаған кезде көбігін алып тастап, отты азайтып, сорпаны кем дегенде 40–50 минут қайнату керек. Бұл кезде ет толық пісіп, сорпа дәмді әрі мөлдір болады.

2. Дәнді-дақылдарды алдын ала дайындау

Бидай немесе тарыны алдын ала бірнеше сағат суға салып қою пайдалы. Бұл оның тез пісуін және жұмсақ болуын қамтамасыз етеді. Егер қатты дәнді қолдансаңыз, оны жеке қайнатып алған дұрыс.

3. Көкөністерді дайындау

Картоп, сәбіз және пиязды аршып, текшелерге бөліңіз. Көкөністерді майға аздап қуырып алу – көженің дәмін аша түседі. Пиязды алтын түске дейін қуырып, содан кейін сәбізді қосып, бірнеше минут қуырыңыз.

4. Барлығын қосу және біріктіру

Ет толық піскен соң, оған дәнді-дақылдарды қосыңыз. Қайнаған соң, көкөністерді де салып, 20–25 минуттай бірге пісіріңіз. Барлығы жұмсарып, дәмі бір-бірімен үйлескенше пісуі керек.

5. Дәмдеуіштер мен көк қосу

Пісіру соңында тұз, бұрыш және қалауыңызша лавр жапырағы немесе сарымсақ қосыңыз. Көженің дайын болғанын дәнді-дақылдардың толық пісіп-жұмсарғанынан, көкөністердің езілмей сақталғанынан байқауға болады.

Сервировка және ұсыныстар

Көже ыстық күйінде, терең ыдыста ұсынылады. Жанында қазақша бауырсақ немесе нан берген жарасады. Кейбір өңірлерде үстіне қаймақ немесе қатық қосып, дәмін байытады.

Егер наурыз мейрамында арнайы тағам даярлағыңыз келсе, онда көжені қалай жасайды деген сұрақ туындауы мүмкін. Бұл кезде наурыз көже дайындау ережелерін басшылыққа алыңыз, оның құрамына жеті түрлі азық (ет, тары, май, су, тұз, ұн, сүт) кіреді.

Пайдалы кеңестер

• Сорпаның дәмін арттыру үшін етті сүйегімен бірге қайнатыңыз.
• Бидай орнына арпа немесе жүгері қолдануға болады – әрқайсысы көжеге ерекше дәм береді.
• Егер көжені келесі күнге қалдырсаңыз, дәмі тіпті жақсара түседі.