Тиін қысқа қалай дайындалады: табиғи аман қалу жолдары
Табиғаттың ең еңбекқор және сақ тіршілік иелерінің бірі — тиін. Ол жылдың жылы мезгілінде ғана емес, қыстың қақаған аязында да өмір сүру үшін ерекше дайындық жасайды. Бұл мақалада тиіннің қысқа қалай бейімделетіні жайында кеңірек тоқталамыз.
Қыс — күрделі сынақ
Қыс мезгілі жан-жануар үшін ең қатерлі кезеңдердің бірі. Қар мен мұз, азық-түліктің азаюы, суық ауа райы — бәрі де тіршілік иесінің өмір сүру қабілетін сынайды. Бірақ тиін бұл жағдайға алдын ала дайындалып, табиғи инстинкттері арқылы өзін қорғаудың жолдарын табады.
1. Жинақылық пен жоспарлау — басты қағидат
Тиін — болашақты ойлай білетін жануар. Ол жаздың соңынан бастап-ақ, жинақтылықпен азық дайындайды. Қарағай жаңғағы, емен жаңғағы, саңырауқұлақ, жидек сынды тағамдарды жинап, оларды арнайы жасырын орындарға сақтайды. Бұл жерлерді ағаш қуыстары, тастың асты, тіпті кейбір жағдайда топырақ астына көміп кетуі мүмкін.
Маңыздысы — тиіннің есте сақтау қабілеті өте жоғары. Ол ондаған, тіпті жүздеген жасырған азық көздерін ұмытпай, қыстың әр кезеңінде тауып жей алады.
2. Ұя дайындау — қауіпсіздіктің кепілі
Тиін қысқы суықтан қорғану үшін ыңғайлы және жылуды ұстайтын ұялар жасайды. Бұл ұяларды ол ағаштардың қуысында немесе бұтақтардың арасына салады. Ұя жасау үшін жапырақ, мүк, құрғақ шөп және қауырсын сияқты жылу ұстайтын материалдарды пайдаланады.
Ұяның құрылымы күрделі — сыртынан ылғалды және желді өткізбейтіндей жабылып, ішкі жағы жұмсақ әрі жылы болады. Қыс мезгілінде бұл ұя оған панажай ғана емес, тірі қалудың негізгі тірегі бола алады.
3. Денедегі май қабаты — жылудың ішкі көзі
Қыстың алдында тиін өзінің дене массасын ұлғайтады. Бұл үшін ол молырақ тамақтанып, май қорын жинайды. Бұл май қабаты оған суық ауа райында жылу беріп, энергия көзіне айналады.
Тиіндер қыста аз қимылдайды, бірақ бұл — жалқаулық емес. Бұл — энергияны сақтау тәсілі. Қозғалыс азайған сайын, дене майы ұзаққа жетеді, ал бұл тіршілікті ұзарту жолы.
4. Белсенділік пен тынығу арасындағы тепе-теңдік
Көптеген адам тиіндерді ұйқыға кететін жануар деп ойлайды. Бірақ олар нағыз қысқы ұйқыға кетпейді. Оның орнына олар белсенділік пен тынығу арасындағы тепе-теңдікті сақтай отырып, қыс бойы ояу күйінде өмір сүреді.
Қатты суықта олар бірнеше күн бойы ұядан шықпай, үнемдеу режиміне өтеді. Ауа райы жылыған сәттерде ғана азығын тексеріп, қажет болғанда қоректенеді. Бұл — энергияны үнемдеудің тиімді жолы.
5. Түс және бейімделу
Қыста тиіннің түсі сәл өзгеріп, ашық сұр реңкке енеді. Бұл оның қар үстінде тез байқалмай, жыртқыштардан қорғануына көмектеседі. Табиғаттың өзі оған қысқы “киім” беріп, қауіпсіздігін арттырады.
6. Әлеуметтік мінез-құлық
Тиін — жалғызбасты тіршілік иесі. Бірақ қысқы қиындықтар оларды кейде ұяны бірге бөлісуге итермелейді. Әсіресе қатты аяз күндері бірнеше тиін бір ұяға кіріп, дене жылуын біріктіреді. Бұл сирек кездесетін жағдай болғанымен, тірі қалу үшін тиімді әдіс.
7. Табиғи жаулардан қорғану
Қыста қар қалың болып, қозғалыс қиындайды. Тиін бұған да бейімделеді. Ол ұясын ағаштың биік бөлігіне немесе қиын жететін жерге орналастырады. Сонымен қатар, бірнеше ұя жасап, қауіп төнсе бірінен екіншісіне жылдам ауыса алады. Бұл — аман қалудың тағы бір айласы.
