Аударма қалай дұрыс жасалады: Кеңестер мен әдістер

Қазіргі таңда тіл үйрену мен шет тілінен ақпарат аудару күнделікті өміріміздің ажырамас бөлігіне айналды. Әсіресе, интернет пен халықаралық қатынастардың қарқынды дамуы аударма қажеттілігін арттыра түсті. Дегенмен, аударма жасау – жай ғана сөздерді бір тілден екінші тілге ауыстыру емес, ол күрделі әрі шеберлікті қажет ететін процесс.

Аудармада ең жиі кездесетін сұрақтардың бірі – белгілі бір сөздің, тіркестің немесе сөйлемнің нақты мағынасын қалай жеткізу. Осы орайда көпшілікті мазалайтын сұрақтың бірі – “жіберем қалай перевод” болады? деген сәттер. Мұндайда тек сөзбе-сөз аударма емес, мән-мағынасы мен контексті де аса маңызды.

Аударманың түрлері

Аудармада бірнеше тәсіл мен бағыт бар, олардың әрқайсысы белгілі бір мақсатқа қызмет етеді:

1. Сөзбе-сөз аударма

Бұл әдіс – мәтінді бір тілден екінші тілге сөзбе-сөз аудару. Жаңадан үйренушілер үшін пайдалы болғанымен, бұл тәсіл әрқашан нақты мағынаны бере бермейді. Мысалы, қазақ тіліндегі “Жүрегім елжіреп кетті” тіркесі сөзбе-сөз аударылғанда, басқа тілдерде мағынасыз болып қалуы мүмкін.

2. Мазмұндық аударма

Мәтіннің жалпы мағынасын жеткізетін тәсіл. Мұнда сөйлем құрылымы өзгеруі мүмкін, бірақ негізгі идея сақталады. Көркем әдебиет, эссе, блог жазбалары үшін ең тиімді жол.

3. Кәсіби (техникалық) аударма

Нұсқаулықтар, заң мәтіндері немесе медицина саласына қатысты материалдарды аудару кезінде қолданылады. Мұнда дәлдік пен нақты терминология бірінші орында тұрады.

4. Машина арқылы аудару

Бұл – заманауи технологияның жетістігі. Google Translate, DeepL, Яндекс Аударма сияқты құралдар арқылы мәтінді жылдам аударуға болады. Алайда, олар әрқашан грамматикалық және стилистикалық тұрғыдан мінсіз нәтиже бермейді.

Аударма жасау кезіндегі маңызды қадамдар

Аударма сапалы болуы үшін келесі қадамдарды сақтау маңызды:

1. Контексті түсіну

Кейбір сөздер бірнеше мағынада қолданылуы мүмкін. Мысалы, «жүрек» сөзі адам ағзасы ретінде де, эмоцияның белгісі ретінде де қолданылады. Сондықтан контекстті толық түсінбей тұрып аудару – қате нәтиже беруі мүмкін.

2. Мәдени ерекшеліктерді ескеру

Әрбір халықтың өзіне тән идиомалары, тұрақты тіркестері мен бейнелі сөздері болады. Аудармашының міндеті – осы ерекшеліктерді сақтап, оқырманға түсінікті түрде жеткізу.

3. Грамматиканы сақтау

Сөйлемнің құрылымы мен грамматикасы екінші тілде де сауатты болуы керек. Бұл – аударманың кәсіби деңгейін көрсететін негізгі факторлардың бірі.

4. Редакциялау мен тексеру

Алғашқы аудармадан кейін міндетті түрде тексеру керек. Қателер, мағынасыз тіркестер немесе үйлеспейтін сөздер байқалуы мүмкін. Қайта оқу – сапаны арттырады.

Кімге аударма жасау қажет болуы мүмкін?

• Студенттерге – оқу материалдарын шет тілінен аудару үшін.
• Мұғалімдер мен ғалымдарға – ғылыми мақалалар жазу немесе аудару үшін.
• Кәсіпкерлерге – серіктестермен келісімшарттарды аудару үшін.
• Саяхатшыларға – шетелге шыққанда тұрмыстық қажеттілікке байланысты.
• Контент жасаушыларға – блог, видео немесе әлеуметтік желідегі мәтіндерді түрлі аудиторияға бейімдеу үшін.

Қандай ресурстар көмектесе алады?

1. Онлайн аударма құралдары

• Google Translate – ең танымал платформа. Қазіргі таңда 100-ден астам тілді қолдайды.
• Yandex Translate – орыс тілі үшін өте ыңғайлы.
• DeepL Translator – мағыналық аудармада біршама сапалы нұсқалардың бірі.

2. Тіл үйрететін қосымшалар

• Duolingo
• Memrise
• Quizlet

Бұл платформалар аударма дағдыларын дамытуға көмектеседі.

3. Сөздіктер мен энциклопедиялар

• Қазақша-орысша, орысша-ағылшынша сөздіктер.
• Уикипедия секілді ашық энциклопедиялар.

Аудармашы болу – болашақ мамандық

Бүгінде кәсіби аудармашыларға сұраныс жоғары. Цифрлық трансформация, халықаралық ынтымақтастық, жаһандану – барлығы да тіл білетін, аударма жасай алатын мамандарды қажет етеді. Сонымен қатар, фриланс платформаларда да аударма жұмыстары арқылы табыс табуға мүмкіндік мол.