Су, жел және күн энергиясын адам қалай пайдаланады

Табиғат – адамзаттың ең үлкен қазынасы. Соның ішінде су, жел және күн энергиясы – адам игілігіне жұмыс істейтін таза, сарқылмайтын және экологиялық жағынан қауіпсіз энергия көздері. Бұл энергия түрлері адам баласына ертеден таныс болғанымен, соңғы ғасырларда оларды технологиялық тұрғыдан тиімді қолдану жолдары қарқынды дами бастады.

Судың энергиясы: күш пен тұрақтылық көзі

Су – тек тіршіліктің ғана емес, энергия көзі ретінде де маңызды ресурс. Адамзат судың күшін ежелден бері пайдаланып келеді. Су диірмендері сонау орта ғасырларда-ақ пайда болып, ұн тартуға, ағаш кесуге және басқа да механикалық жұмыстарға пайдаланылған.

Бүгінде бұл энергия түрі гидроэнергетика деген атаумен белгілі. Судың ағысы арқылы айналатын турбиналар электр қуатын өндіретін ірі станциялардың негізгі элементі. Қазақстандағы Бұқтырма, Шүлбі, Қапшағай сияқты СЭС (су электр станциялары) осы технологияға негізделген. Олар мыңдаған үйді электрмен қамтамасыз етіп отыр.

Гидроэнергияның басты артықшылығы – оның тұрақтылығы мен болжамдылығы. Жаңбырлы маусымдар мен қар еріген көктем айларында бұл энергия көзі жоғары өнімділікпен жұмыс істейді. Сонымен қатар, ол көмірқышқыл газының бөлінуінсіз электр өндіруге мүмкіндік береді.

Жел энергиясы: табиғаттың қозғалысын игеру

Жел – көзге көрінбейтін, бірақ күшті ресурс. Адамдар оны бұрыннан бері паруспен жүзетін кемелерде, жел диірмендерінде пайдаланған. Қазіргі таңда бұл энергия түрін тиімді әрі экологиялық таза жолмен қолдану үшін жел турбиналары салынуда.

Жел турбиналарының жұмысы қарапайым: жел қозғалысы қалақшаларды айналдырады, ал ол генератор арқылы электр қуатына айналады. Мұндай қондырғылар көбіне ашық, жазық аймақтарда орнатылады, себебі онда жел тұрақты және жылдам. Қазақстанда Ақмола, Жамбыл және Маңғыстау облыстарында жел энергиясын пайдалануға бағытталған жобалар қолға алынған.

Жел энергетикасының негізгі артықшылықтары:

• Жанатын отын қажет етпейді
• Қоршаған ортаға зиян келтірмейді
• Сарқылмайды және үнемі жаңарып отырады

Алайда, бұл энергия көзі желдің тұрақтылығына тәуелді, сондықтан кейбір күндері тиімділігі төмен болуы мүмкін.

Күн энергиясы: шексіз әрі жарқын мүмкіндік

Күн – Жер бетіндегі барлық тіршіліктің негізі. Оның сәулесі арқылы жылу және жарық энергиясы таралады. Қазіргі заманғы ғылым мен технология осы энергияны электр қуатына айналдыруға мүмкіндік беріп отыр. Бұл үдеріс күн панельдері арқылы жүзеге асады.

Күн панельдері – жартылай өткізгіш материалдардан жасалған құрылғылар. Олар күн сәулесін жұтып, оны электр тоғына айналдырады. Әсіресе, жарық көп түсетін аймақтарда бұл әдіс өте тиімді. Қазақстанда бұл технологияны күн мол түсетін Қызылорда, Түркістан, Жамбыл өңірлерінде пайдалану тиімді.

Күн энергиясының артықшылықтары:

• Қоршаған ортаға зияны жоқ
• Шу шығармайды, жұмыс істеу барысында дыбыссыз
• Техникалық қызмет көрсетуі оңай
• Үй, мектеп, аурухана сияқты шағын нысандарға тиімді шешім

Соңғы жылдары ауылдық жерлерде күн панельдерін орнату жиілеп, энергия көздерінен алыста орналасқан аймақтар электрмен қамтамасыз етіле бастады.

Жаңартылатын энергия көздері – болашақтың негізі

Табиғи ресурстардың сарқылуына байланысты әлем бойынша баламалы энергия көздеріне көшу үрдісі жүріп жатыр. Мұндай көздер: су, жел және күн болып табылады. Адам судың желдің күннің энергиясын қалай пайдаланады деген сұрақтың жауабы – оның бұл көздерді технология арқылы басқаруы мен тиімді қолдануында жатыр.

Жаңартылатын энергия көздерін пайдаланудың артықшылықтары:

• Экологиялық қауіпсіздік
• Ұзақ мерзімділік пен экономикалық тиімділік
• Тәуелсіз энергетикалық жүйе құру мүмкіндігі

Әлем елдері, соның ішінде Қазақстан да, 2050 жылға дейінгі стратегияларында жасыл энергетикаға басымдық беруді көздеп отыр. Бұл тек табиғатты қорғау ғана емес, жаңа жұмыс орындарын ашу, аймақтық даму және энергетикалық тәуелсіздікке қол жеткізу жолы.