Қазақстанда атом саласын дамыту қажет пе?
Қазақстан – бай табиғи ресурстарымен әлемге әйгілі ел. Оның ішінде уран қоры жағынан әлемде алдыңғы қатарда екенін айтсақ, артық болмас. Осы әлеуетті ескерсек, атом энергетикасы туралы ойлану — орынды. Алайда бұл салаға кіріспес бұрын, оның артықшылықтары мен қауіптерін таразылап, қоғамның, экологияның және экономиканың мүддесін ескеру қажет.
Атом энергетикасының артықшылықтары
Ең алдымен, атом энергетикасы — экологиялық тұрғыдан таза қуат көзі. Яғни, көмір немесе мұнай секілді дәстүрлі отын түрлері секілді ауаға көмірқышқыл газы мен зиянды қалдықтар бөлінбейді. Бұл жаһандық климаттың өзгеруімен күресте маңызды рөл атқара алады.
Екінші жағынан, атом электр станциялары үлкен көлемдегі энергияны тұрақты түрде өндіре алады. Күн немесе жел сияқты баламалы қуат көздері ауа райына тәуелді болса, атом энергиясы тұрақты әрі үзіліссіз жұмыс істейді. Бұл елдің энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін өте маңызды фактор.
Сонымен қатар, атом энергетикасын дамыту — ғылым мен технологияның дамуына серпін береді. Ядролық физика, инженерия, қауіпсіздік салаларында жаңа мамандар даярланып, ел ішіндегі біліктілік артады.
Қазақстанның мүмкіндіктері
Қазақстанда уран қоры мол. Бұл — атом энергетикасын дамытуда үлкен артықшылық. Қазірдің өзінде еліміз әлемдік уран өндірісінің 40 пайызға жуығын қамтамасыз етіп отыр. Яғни, шикізат қоры жеткілікті, тіпті экспорттап та отырмыз. Бірақ сол ресурсты өзіміздің энергетика мүддесіне пайдалану — логикалық әрі тиімді шешім болар еді.
Сондай-ақ елімізде бұған дейін Семей полигоны арқылы ядролық зерттеу тәжірибелері жүргізілген. Бұл ауыр тарих болғанымен, соның арқасында ядролық ғылым саласында белгілі бір тәжірибе мен инфрақұрылым қалыптасқан.
Қауіп-қатерлері мен қоғам пікірі
Дегенмен, атом саласына қатысты қоғамда алаңдаушылық жоғары. Бұның ең басты себебі — Семей ядролық сынақ полигонының ауыр зардаптары. Тарихи жады халықтың санасында сақталып қалғандықтан, атом энергетикасы десе үрей пайда болады.
Тағы бір қауіп — техногендік апаттар. Чернобыль мен Фукусима трагедиялары адамзатқа атом энергетикасының екінші жағын көрсетті. Сондықтан да, қауіпсіздік мәселесі бірінші орында тұруы тиіс. Егер Қазақстанда атом энергетикасы қолға алынатын болса, ең заманауи және сенімді технологиялар қолданылуы керек.
Сонымен қатар, жобалардың ашықтығы мен қоғамдық бақылау маңызды. Халықтың сенімін арттыру үшін әрбір қадам – қоғаммен кеңесе отырып жасалуы қажет. Ақпарат ашық, сарапшылар пікіріне негізделген, экология мен адам денсаулығына қауіп төндірмейтін жобалар ғана халықтың қолдауына ие бола алады.
Экономикалық аспектілері
Атом энергетикасын дамыту ұзақ мерзімді инвестиция талап етеді. Станция салу, инфрақұрылым тарту, кадр даярлау – бәрі қаржыға байланысты. Бірақ болашақта бұл саланың қайтарымы жоғары болуы мүмкін. Энергия өндірісінде ішкі сұранысты толық қамтамасыз етіп қана қоймай, артық энергияны экспорттауға да мүмкіндік туады.
Сондай-ақ бұл — жұмыс орындарын ашуға себеп болады. Әсіресе, жоғары білікті мамандарға сұраныс артады. Бұл білім беру саласына да оң әсерін тигізеді.
Альтернатива бар ма?
Қазақстанда жел мен күн энергиясын дамыту бағытында жұмыстар жүргізіліп жатыр. Бұл — қуантатын жайт. Дегенмен, бұл баламалы көздер әзірге тұрақты әрі ауқымды қуат өндіру жағынан шектеулі. Сондықтан энергетикалық тепе-теңдік сақтау үшін атом энергиясы — маңызды құралдардың бірі бола алады.
