Мен философияны қалай түсінемін – Жеке көзқарас пен өмірлік ойлар

Бала күнімнен бастап «Неліктен?» деген сұрақ маған тыным бермейтін. Айналамда болып жатқан оқиғаларға, адамдардың әрекеттеріне, өмірдің мәніне үңілгім келетін. Сол кезде мен бұл сұрақтар тек жай қызығушылық емес, терең ойдың бастауы екенін білмедім. Қазір ойлана келе, осы ізденіс пен сұрақтардың барлығы мені бір нәрсеге — философияға алып келгенін түсіндім.

Философия – бұл ойлау мәдениеті

Философияны мен бір пән немесе тек тарихтағы атақты ойшылдардың жүйесі деп қабылдамаймын. Мен үшін философия – бұл өмірді саналы түрде түсінуге деген ұмтылыс. Бұл – адам санасының шексіздігі мен өмірдің шынайы мәнін ашуға тырысу.

Күнделікті өмірде көп нәрсе автоматты түрде жүзеге асады: таңертең тұрып, жұмысқа барамыз, тамақ ішеміз, демаламыз. Бірақ осы сәттердің астарында не жатыр? Неліктен біз осылай өмір сүреміз? Адам баласының мақсаты қандай? — міне, философия осы сұрақтарға терең оймен жауап іздеу жолы деп білемін.

Философия – сұрақ қою өнері

Біз көбінесе жауап табуға асығамыз. Бірақ менің түсінігімде, философияның шынайы құндылығы – дұрыс сұрақтар қоя білуде. Мысалы, «Бақыт деген не?» деген сұрақ әркімге таныс. Біреу үшін бақыт – отбасымен бірге болу, біреу үшін – мансап. Ал философия осы қарапайым көрінетін сұрақтың тамырына терең бойлайды: бақыт объективті ме, әлде субъективті ме? Уақытша ма, әлде мәңгілік пе?

Сұрақтар қою арқылы біз өз ішіміздегі ойлау шекарасын кеңейтеміз. Бұл үдеріс кейде түсініксіз, кейде ауыр болуы мүмкін. Бірақ дәл осы күрделілік пен ізденіс мен үшін философияны ерекше етеді.

Өмір мен өлім жайлы ойлау

Философияны қалай түсінемін десем, бұл ең алдымен өмір мен өлімнің мәнін ой елегінен өткізу деп айтар едім. Өлім – көп жағдайда қорқыныш пен белгісіздік көзі. Бірақ философиялық тұрғыда ол – өмірдің айнасы. Егер өлім бар екенін түсінсек, өмірдің әр сәті ерекше құнды бола түседі.

Стоиктер философиясы маған ерекше әсер етті. Олар «Басқара алмайтын нәрселерге алаңдама» дейді. Бұл қағидат маған көп жағдайда сабыр сақтауға, өз өмірімді бақылауға алуға көмектеседі. Яғни философия менің ішкі күйімді реттеуге, эмоционалды тепе-теңдікті сақтауға ықпал етті.

Философия мен күнделікті өмір

Көп адам философияны тек теория деп ойлайды. Алайда мен үшін философия – күнделікті шешім қабылдаудағы компас. Біреуге көмек көрсетсем, не үшін істеп жатқанымды түсінуге тырысамын. Ақша табу, табысқа жету сияқты мақсаттардың маған шын мәнінде не үшін қажет екенін ойлап көремін.

Мысалы, бір досым жұмыс орнын ауыстырғысы келді. Бірақ ол тек жоғары жалақы үшін емес, өз өміріндегі мәнділікті арттырғысы келгенін айтты. Сол сәтте мен философияның шынайы өмірде қаншалықты маңызды екенін тағы бір рет ұқтым. Бұл жай ғана ойлау емес – бұл өмір сүру тәсілі.

Философия арқылы өзіңді тану

Ең бастысы, мен философияны – өз-өзіңді тану құралы деп білемін. Біз кімбіз? Қайдан келдік? Қайда бара жатырмыз? Бұл сұрақтар әр адамды мазалайды, бірақ олардың жауабы бізді өз шындығымызбен беттестіреді.

Өзіме «Мен неліктен дәл осылай ойлаймын?», «Бұл пікірім қайдан қалыптасты?» деген сұрақтарды жиі қоямын. Бұл арқылы мен өзімнің болмысымды тереңірек түсіне бастадым. Мүмкін, философияны түсіну дегеніміз – өз өміріңе сұрақ қоя алуға және оны шынайы жауаптармен қарсы алуға дайын болу шығар.

Қазақ дүниетанымы және философия

Философияны қазақтың бай рухани мұрасынан да табуға болады. Абайдың қара сөздері – нағыз философиялық ойлаудың үлгісі. Ол адам болмысы, ізгілік, әділет туралы терең толғанды.

Мысалы, Абайдың “адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озады” деген сөзі – адамның рухани кемелдену жолын көрсетеді. Бұл – дәл қазіргі философиялық сұхбаттарда жиі кездесетін идеялар.