Көкпар ойыны: Ұлттық дәстүрге айналған ерлік өнері
Көкпардың тамыры сонау түркі дәуірінен бастау алады. Ол заманда ер жігіттің мықтылығы, батырлығы – ат үстінде, шайқаста, жорықта сыналатын. Жастар көкпар арқылы әскери дайындық жасап, соғысқа төтеп беретін тәжірибе жинақтаған. Бұл ойын сол кездегі көшпелі халықтардың өмір салтына толықтай сай келді: атты міну, мал бағу, жаудан қорғану — бәрі көкпармен ұштасып жатты.
Әлеуметтік рөл және қауымдастық рухы
Көкпар тек жарыс емес, ағайын арасында ынтымақ пен бірлікті нығайтатын ерекше жағдай болды. Ел ішінде үлкен той-томалақтарда, ұлыстың ұлы күндерінде немесе атақты адамдардың асы мен мерейтойларында көкпар тарту міндетті түрде өткізілді. Бұл – бір жағынан мерекелік көңіл-күй, екінші жағынан рулар арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға арналған бейбіт жол.
Көкпар ойыны салт дәстүрге қалай айналған?
Уақыт өте келе көкпар тек спорттық жарыс емес, қоғамдық өмірдің, ұлттық болмыстың бөлшегіне айналды. Жастар үшін ол – ер жетудің, нағыз жігіт болудың бір көрінісі болды. Көкпар тартқан жігіт – батыр, батыл, епті, ауылдың мақтанышы. Сол себептен бұл ойынға қатысу — ер жігіттің борышы мен мәртебесі саналды.
Бірте-бірте көкпар белгілі бір ережелермен, тіпті рәсімдермен ойналатын болды. Қонаққа келген руға арнайы көкпар беріліп, құрмет көрсету белгісі ретінде ұйымдастырылды. Көкпар арқылы жас жігіттер өз атын шығарып, елге танымал болуға мүмкіндік алды. Осылайша бұл ойын — ғасырлар бойы сақталып, қазақтың салт-дәстүрінің бір бөлігіне айналды.
Бүгінгі көкпар – кешегі аманат
Қазіргі кезде көкпар тек ауыл тойларында емес, республикалық деңгейдегі жарыстарда да өткізіледі. Қазақстанда көкпар федерациясы құрылып, ұлттық мұраны сақтауға бағытталған жүйелі жұмыстар атқарылуда. Сонымен қатар, халықаралық деңгейде де көкпар таныстырылып, басқа елдердің қызығушылығын тудыруда.
