Қамшыны қалай іледі: Дәстүр мен маңыз

Қазақ халқы үшін қамшы — жай ғана құрал емес, ер азаматтың айбыны мен мәртебесінің белгісі. Оны қадірлеп ұстау, дұрыс сақтау — ежелден келе жатқан дәстүр. Бүгін біз қамшыны қалай ілу керектігін, қандай тәртіптер мен мән-мағыналарға мән беру қажеттігін қарастырамыз.

Қамшының орны мен маңызы

Қамшы — көшпенді өмір салтын ұстанған қазақтар үшін күнделікті тіршіліктің ажырамас бөлігі болған. Ол жауға шапқанда қару, бейбіт күнде сәндік бұйым ретінде пайдаланылған. Сонымен бірге, қамшы әулеттің абыройын көрсететін зат ретінде ерекше құрметке ие.

Қамшыны қалай болса солай тастауға немесе ұқыпсыз ұстауға болмайды. Әсіресе, оны ілу рәсімі өзіндік мәнге ие, өйткені дұрыс ілінген қамшы — үй иесінің мәртебесін, ер-азаматтың жауапкершілігін білдіреді.

Қамшыны ілу ережелері

Бірінші, қамшыны арнайы дайындалған орынға іледі. Әдетте бұл — киіз үйдің оң жағы, яғни төрге жақын маң. Себебі оң жақ — құрметті қонақтар мен отбасы басшысына арналған.

Екінші, қамшының сабы төмен қарап ілінуі керек. Бұл — бейбіт өмірді, сабыр мен тәртіпті білдіреді. Егер сабы жоғары қарап ілінсе, ол қылыш секілді әсер қалдырады, бұл агрессияның немесе жаугершіліктің белгісі ретінде түсінілуі мүмкін.

Үшінші, қамшыны қабырғадағы арнайы шеге немесе ілгішке іледі. Ілгіш көбіне былғарыдан немесе өрме жіптен жасалады, әрі ол да әсем безендірілуі мүмкін. Мұндай ілгіш үй ішіне сән береді әрі қамшыны бүлінуден сақтайды.

Қамшыны ілу кезінде мән беретін тағы қандай жайттар бар?

• Тазалық — қамшы әрқашан таза күйінде болуы тиіс. Ластанған немесе шаң басқан қамшыны ілу әдепсіздік саналады.
• Биіктік — қамшы жерге тым жақын ілінбеуі керек. Ол адамның бас деңгейінен жоғары тұруы тиіс, өйткені қазақта «құнды затты аяқ асты етпе» деген түсінік бар.
• Қамшының жағдайы — егер қамшы ескі немесе тозған болса, оны сәндік үшін емес, сақтауға қойып, жаңа, әдемі қамшыны ілу керек.

Қамшы ілудің салттық мәні

Кейбір өңірлерде қамшыны ілу ерекше рәсіммен өтеді. Мысалы, жаңа үйге көшкенде немесе баласы ер жеткенде әкесі оның төріне алғашқы қамшысын іліп, батасын береді. Бұл — баласына артқан үміт пен жауапкершіліктің көрінісі.

Сондай-ақ, қамшы ілінген жерге әйел адамдар қол тигізбеуі керек деген ұстаным бар. Бұл — қамшының ер-азаматтың символы екенін көрсету үшін сақталған дәстүр.