Аутизм түрлері: негізгі ерекшеліктері
Аутизм – бұл балалық шақтан басталатын, адам миының даму ерекшелігіне байланысты әлеуметтік қарым-қатынас, тіл және мінез-құлықта белгілі бір қиындықтармен сипатталатын неврологиялық жағдай. Бұл біртекті емес, яғни әр адамда әртүрлі белгілер мен ауырлық деңгейінде көрініс береді. Сондықтан мамандар аутизмді бір диагноз емес, спектр ретінде қарастырады.
Аутизм спектріндегі негізгі түрлер:
- Аспергер синдромы
Бұл түрінде балалар мен ересектердің интеллектуалдық қабілеті мен тілі қалыпты дамиды. Алайда, олар әлеуметтік қарым-қатынаста қиындықтарға тап болады: көзге тік қарамауы, әңгімелескенде эмоцияны түсінбеуі мүмкін. Сонымен қатар, белгілі бір қызығушылық саласына шамадан тыс әуестенуі байқалады. - Классикалық аутизм (Каннер синдромы)
Бұл аутизмнің ең танымал түрі. Мұнда тіл дамуында кешеуілдеу, сөйлеу қабілетінің мүлдем болмауы немесе шектеулі болуы жиі кездеседі. Мұндай балалар көбінесе өз-өзімен болады, қайталанатын қимылдар (мысалы, қол шапалақтау, айналу) байқалады. - Дезинтегративті бұзылыс (Геллер синдромы)
Бұл өте сирек кездесетін түрі. Бала бір жасқа дейін қалыпты дамиды, бірақ кейін (әдетте 2–4 жас шамасында) тіл, әлеуметтік дағдылар, моторика және өзін-өзі күту қабілеті кенеттен жоғалады. - Балалық шақтағы тіркелмеген дамудың кең бұзылысы (PDD-NOS)
Бұл диагноз, әдетте, нақты критерийлерге сәйкес келмейтін, бірақ аутизм белгілерін ішінара көрсететін балаларға қойылады. Бұл түрі жеңіл немесе орташа деңгейде болуы мүмкін.
Диагнозды қалай анықтайды?
Аутизмді тек медициналық тест арқылы анықтау мүмкін емес. Ол үшін бала мінез-құлқы, қарым-қатынасы мен даму тарихына негізделген көпсалалы бағалау қажет. Мамандар — психиатр, логопед, дефектолог, невролог бірлесіп диагноз қояды.
Ерте араласудың маңызы
Ерте анықтау және терапия — бала дамуы үшін өте маңызды. Арнайы бағдарламалар, логопедиялық сабақтар, мінез-құлық терапиясы және ата-анамен бірлесе жұмыс істеу баланың әлеуетін толық ашуға көмектеседі.
