Сүт шақыратын дұға: тарихы, мәні және қазақ мәдениетіндегі орны
Ана мен бала арасындағы байланыстың ең маңызды аспектілерінің бірі – сүтпен қоректендіру. Ислам діні бұл мәселеге ерекше назар аударып, баланың денсаулығы мен рухани дамуы үшін дұғалардың маңыздылығын көрсетеді. «Сүт шақыратын дұға» – бұл ананың сүтін молайтып, баланың саулығы мен тыныштығы үшін оқылатын ерекше дұға.
Көне қазақ дәстүрінде де ананың сүтіне байланысты салт-дәстүрлер мен ырымдар кеңінен тараған. Ата-бабаларымыз сүт шақыратын дұғаны оқып, баланың денсаулығы мен ананың күш-қуатын сақтап, отбасының берекесін арттыруға тырысқан.
Бұл мақалада біз:
- сүт шақыратын дұғаның мәтіні мен транскрипциясын;
- оның дереккөздерін (Құран аяттары, хадистер, ғалымдардың пікірі);
- дұғаны қашан және қалай оқу керектігін;
- рухани мәнін;
- қазақ мәдениетіндегі орны мен дәстүрлерін талқылаймыз.
Сүт шақыратын дұғаның толық мәтіні
Арабша мәтін
اللَّهُمَّ اجْعَلْ سُقْطِي لِوَلَدِي نَافِعًا وَاجْعَلْهُ صَحِيحًا وَقَوِيًّا
Транскрипция
Allāhumma aj‘al suqtī liwaladī nāfi‘an, waj‘alhu saḥīḥan wa qawiyyā.
Қазақша аудармасы
«Әзірет Алла, балама сүтымды пайдалы қыл, оны сау және мықты ет».
Бұл дұға ананың баласына сүт беру қабілетін арттыруға, баланың денсаулығын нығайтуға бағытталған.
Дереккөздер
Құран аяттары
- Сура әл-Бақара, 233-аят:
“Аналар балаларын екі жыл бойы емізеді. Оның міндетін орындағанына рахмет айтыңдар.”
Бұл аят ананың сүті арқылы балаға берілетін пайданың маңыздылығын көрсетеді. - Сура әл-Ахқаф, 15-аят:
“Әзірет Аллаға құлшылық ет және ата-анаңа жақсылық жаса, ананы баланы емізген кезінде қиындыққа салма.”
Аят ананың баланы емізуін қадірлейді және дұғаның негізін рухани тұрғыда бекітеді.
Хадистер
- Әбу Һурайрадан (р.а.) жеткен хадис:
“Ана сүті – баланың денсаулығы мен ақыл-парасатының негізі.” (Сахих Бухари, 5332) - Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) былай деген:
“Емшек сүтін пайдалану – баланың физикалық және рухани дамуына ең жақсы жол.”
Ғалымдардың пікірі
Ислам ғалымдары сүт шақыратын дұғаның рухани әсерін атап көрсетеді. Әл-Фараби мен Имам әл-Ғазали емшек сүтінің тек физикалық пайдасы ғана емес, дұғамен үйлескенде рухани қасиетке ие болатынын айтады.
Дұғаны қашан және қалай оқу керек
Уақыты
- Баланы емізер алдында дұғаны оқу ең тиімді.
- Таңертеңгі немесе кешкі уақыт – дұғаның рухани әсері күшейеді.
- Жүктілік кезінде де сүт шақыруға арналған дұғаны оқу пайдалы.
Әдісі
- Жан тыныштыққа көңіл бөліп, ниет ету.
- Дұғаны үш рет немесе жеті рет қайталау ұсынылады.
- Қолмен сүті молайсын деп жеңіл сипап, дұғаны оқу.
- Дұғаны оқу барысында сенім мен шын көңіл қажет.
Қосымша кеңестер
- Таза киім кию, ырымға сенбеу.
- Сұйықтықты жеткілікті мөлшерде ішу, дұрыс тамақтану.
- Баламен жақын қарым-қатынаста болу, стресс азайту.
Рухани мәні және даналығы
Сүт шақыратын дұға тек физикалық пайда үшін емес, рухани тұрғыда да маңызды. Ол:
- Ананың сабырлылығын арттырады;
- Баламен рухани байланыс орнатады;
- Алланың мейірімі мен берекесін тартады;
- Баланың денсаулығы мен ақыл-парасатын жақсартады.
Исламда әрбір дұға – тек сөз емес, сенім мен ниеттің көрінісі. Сүт шақыратын дұға анаға өз құлшылық жолында қолдау көрсетеді.
Қазақ мәдениетіндегі орны
Көне қазақ қоғамында сүт шақыратын дұға ерекше орын алған.
- Ана мен баланы қорғау мақсатында туғаннан кейін бірден оқылған.
- Ата-бабаларымыз арнайы сүт шақыратын жасырын дұғалар мен ырымдарды қолданған:
- Жаңа туған сәбиге арнайы “сүтке шақыру” сөздерін айту;
- Баланың денсаулығы үшін табиғи шөптермен үйлестіру;
- Қызметші әйелдер мен қарт аналар дұғаны дұрыс орындауға көмектескен.
Қазақ мақал-мәтелдерінде де ана мен баланың арасындағы сүт байланысы жиі кездеседі:
“Ана сүті – баланың өмірі”
“Сүт – балаға берілген алғашқы береке”
Практикалық кеңестер
- Дұғаны сабырмен және ниетпен оқу.
- Дұғаны оқу кезінде көңіл бөлмейтін әрекеттерден аулақ болу.
- Баланы дұрыс ұстау және емізу техникасын меңгеру.
- Тағамға көңіл бөліп, дәруменді тағамдар қабылдау.
- Стрессті азайту және тыныштық сақтау.
Жиі кездесетін қателіктер мен түсініспеушіліктер
- Дұғаны тек сөз ретінде оқу.
- Нәтиже алу үшін дұға мен ниет бірлікте болуы керек.
- Дұғаны механикалық қайталау.
- Қайталану рухани сезіммен үйлескенде ғана тиімді.
- Физикалық дайындықты елемеу.
- Дұға сүтті арттырады, бірақ дұрыс тамақтану мен демалыс та маңызды.
- Қосымша халықтық ырымдарға сену.
- Дұғаның мәні Аллаға сенімде, тек сөздер мен әрекетте.
Халықтық дәстүрлер
- Кейбір аймақтарда жаңа туған баланы емізгенде арнайы дұға оқылады.
- Ескі қазақтар баланың денсаулығы үшін «сүтке шақыратын арнайы шөптерді» қолданған.
- Салт-дәстүрлерде ана мен баланың байланысын нығайтуға бағытталған түрлі рәсімдер болған.
