Ата анаға дұға: рухани мәні, дұрыс оқу тәртібі және қазақ мәдениетіндегі орны
Ата-ана – әр адамның өміріндегі ең қымбат және қасиетті адамдар. Исламда ата-анаға құрмет көрсету – парыз, ал оларға дұға жасау – иманның белгісі. Қасиетті Құран мен хадистерде ата-анаға деген мейірімділік пен дұғаның маңызы бірнеше рет айтылады. Дұға арқылы біз ата-анамыздың өміріне, денсаулығына, бақытына және иман жолында дұрыс өмір сүруіне ықпал ете аламыз.
Бұл мақалада біз ата-анаға арналған дұғаларды толық арабша мәтіні, транскрипциясы, қазақша аудармасы, дұғаның мәні, оқу уақыты мен қазақ мәдениетіндегі орны бойынша қарастырамыз. Сонымен қатар, практикалық кеңестер мен жиі кездесетін қателіктерге тоқталамыз.
Ата-анаға арналған дұға мәтіні
1. Дұға (Құраннан үзінді)
Арабша:
رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا
Транскрипция:
Rabbighfir lī wa li-wālidayya warhamhumā kamā rabbayānī ṣaghīrā
Қазақша аудармасы:
«Раббым, мені де, ата-анамды да кешір, оларға мейіріміңді нәсіп ет, олар мені кішкентайымда қалай тәрбиелеген болса, солай мейіріміңді оларға көрсет».
2. Дұға мәні
Бұл дұға ата-анаға кешірім мен мейірімділік тілеп, олардың өміріне Құдайдың рақымын сұрау болып табылады. Хадистерде айтылғандай:
«Кімде-кім ата-анасына жәннатты қалайтынын қаласа, оларға мейірім көрсетсін» (Сахих Муслим, 2548).
Құранда да:
«Раббың адамдарға ата-анасына ізет көрсетуді әмір етті» (Ағраф сүресі, 7:56).
Дұғаны оқу уақыты және тәртібі
- Кез келген уақытта оқуға болады, бірақ намаздан кейін, таңертең немесе кешке оқу ең тиімді.
- Ниетпен оқу – дұғаның ең маңызды шарттарының бірі.
- Қайталау – 3 немесе 7 рет оқылуы мүмкін, бұл адамның ниетіне байланысты.
- Шынайылық пен ықылас – жүректен шыққан сөздер дұғаны қабыл етеді.
Қосымша кеңес: ата-ана тірі болса, дұғаны да атынан айтуға болады; егер жоқ болса, олардың рухына арнап оқу мүмкін.
Дұғаның рухани мәні мен даналығы
- Ата-анаға дұға жасау – олардың өмірін жақсарту ғана емес, өзіміздің де рухани дамуыңды арттырады.
- Бұл дұға отбасы байланысын нығайтады, бала мен ата-ана арасындағы сыйластықты күшейтеді.
- Ислам этикасында ата-анаға мейірім көрсету – жәннатқа жол ашатын амалдардың бірі.
Қазақ халқында да:
«Ата-анасын сыйламаған – елін сыйламайды» деген даналық бар.
Бұл дәстүрлі даналық пен исламдық догма толық үйлеседі.
Ата-анаға дұғаның қазақ мәдениетіндегі орны
Қазақ дәстүрінде ата-анаға құрмет көрсету ерекше орын алады. Дәстүрлі салт-дәстүрлер:
- Жиындарда дұға айту – туған-туысқандармен кездескенде ата-ананың амандығы үшін дұға жасалады.
- Зиратта оқу – ата-ана қайтқан соң қабір алдында дұға оқу – парыз саналады.
- Аштықта немесе қиын сәттерде дұға – отбасында қиын жағдай туындағанда ата-ананың рухына дұға жасалады.
Исламдық және қазақ мәдениетінің бұл үйлесімі – қоғамдағы ізгілік пен сыйластықты сақтаудың негізі.
Практикалық кеңестер
- Дұғаны әрдайым шынайы жүрекпен айту.
- Балаларға да осы дұғаны кіші жастан үйрету – ізгі әдет қалыптастырады.
- Дұғаны тек сөзбен айтып қоймай, іс-әрекетпен де қолдау керек: ата-анасына қамқор болу, сыйлық беру, көңіл айту.
- Өлген ата-анаға арналған дұға – сана мен жүрекке тыныштық береді.
Жиі кездесетін қателіктер мен заблуждения
- Дұғаны автоматты түрде оқу – дұға тек сөз ғана емес, жүректен шығуы қажет.
- Қайталауды міндетті санау – шын ниет маңызды.
- Тек тірі ата-анаға арналған деп ойлау – өлілерге де дұға жасау парыз.
- Дұғаны кешкі намаздан басқа уақытта оқуға болмайды деп ойлау – дұғаның уақыты шектеулі емес.
Халықтық дәстүрлер мен ырымдар
- Қазақта «ата-анаға тілек» салты бар, яғни тойларда немесе мерекелерде ата-анаға тілек айтып, дұға жасау.
- Кейбір өңірлерде қабірге ас беріп, дұға оқу – ата-анаға құрмет көрсетудің дәстүрлі формасы.
- Балаларға ата-анаға әрдайым «Рахмет» деп айту – исламдық және ұлттық дәстүрдің үйлесімі.
