Зират басында оқылатын дұға сөздері
Адам баласы дүниеге келген сәттен бастап мәңгілік сапарға қарай жолға түседі. Бұл өмір — сынақ, ал ақырет — шын өмір. Құранда Алла Тағала:
«Әрбір жан өлімнің дәмін татады. Сосын Бізге қайтарыласыңдар» (Әли Имран, 185-аят).
Өлім — әрбір мұсылман үшін ақиқат, ол тірілерге ой салып, жүректерге тәубе мен сабыр ұялатады. Сол себепті зиратқа бару, қабірді зиярат ету исламда тәрбиелік мәні зор амал болып саналады.
Қазақ халқында да марқұмдарды еске алу, зират басына бару ежелден қалыптасқан әдет. Бірақ әрбір дәстүр шариғатқа сай болуы тиіс. Зиратта дұға оқу — марқұмға сауабын бағыштау әрі тірілерге ғибрат алу жолы.
Құран мен хадистердегі негіздер
Құраннан дәлелдер
Қабір басында Құран оқу мен дұға жасаудың негізін ғалымдар мына аяттардан алады:
- «Олардың арттарынан дұға етіп: «Уа, Раббымыз! Бізді де, бізден бұрын иман келтірген бауырларымызды да кешіре көр!» деңдер» (Хашр сүресі, 10-аят).
- «Олардан кейін келгендер: «Раббымыз! Бізді және бізден бұрынғы иман келтіргендерді кешіре гөр» дейді» (Хашр сүресі, 10-аят).
Бұл аяттардан мұсылманның өзінен бұрын өткен мүмін бауырларына дұға етуі — сауапты іс екені түсініледі.
Хадистерден дәлелдер
Пайғамбарымыз ﷺ қабірді зиярат етуге рұқсат берген.
- «Мен сендерге қабірлерді зиярат етуді тыйған едім. Енді зиярат етіңдер. Өйткені ол ақыретті еске салады» (Муслим, «Жаназа», 106).
- Басқа хадисте: «Мәйітке дұға жасағанда Алла оған жеңілдік береді» (Әбу Дауд, «Жаназа», 3221).
Зират басында оқылатын дұғалар
1. Қабірстанға кіргенде сәлем беру
Арабша:
اَلسَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الدِّيَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُسْلِمِينَ، وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لَاحِقُونَ، نَسْأَلُ اللَّهَ لَنَا وَلَكُمُ الْعَافِيَةَ
Транскрипция:
Ас-саляму ‘алейкум, әһлә-ддийари минә-л-мү’минина уә-л-муслимин. Уа иннә ин شاء Аллаһу бикум лә-һиқун. Нәс’алуллаһә ләна уә ләкүмул-‘афията.
Қазақша аудармасы:
«Сәлем сендерге, ей мүміндер мен мұсылмандардың мекені! Шынында, біз де Алла қаласа сендерге қосыламыз. Біз Алладан өзімізге де, сендерге де амандық тілейміз».
Бұл дұға — қабірстанға кіргенде айтылатын сәлем. Ол тірілер мен өлілер арасындағы рухани байланысты көрсетеді.
2. Марқұмға дұға
Арабша:
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ وَارْحَمْهُ وَعَافِهِ وَاعْفُ عَنْهُ، وَأَكْرِمْ نُزُلَهُ، وَوَسِّعْ مَدْخَلَهُ، وَاغْسِلْهُ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ، وَنَقِّهِ مِنَ الْخَطَايَا كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الْأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ.
Транскрипция:
Аллаһумма-ғфир ләһу, уархамһу, уа‘афихи, у’афу анһу, уа әкрими нузуләһу, уа уәсси‘ мадхалахү, уәғсильһу бил-маи уас-сәлжи уәл-барәд, уанаққийһи минәл-хатайә кәма юнәққа-ссаубул-әбйаду минәд-данас.
Қазақша аудармасы:
«Уа, Алла! Оны кешіре гөр, рақым ете гөр, оны аман-есен қыла гөр. Оның қонақжайын құрметті ет, қабірін кең ет. Оны сумен, қармен және мұзбен тазарт. Оны күнәларынан аппақ киім кірден тазаланғандай тазарта гөр».
Бұл дұғаны жеке марқұмға бағыштап айтуға болады.
3. Жалпы мұсылмандар үшін дұға
Арабша:
رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ
Транскрипция:
Раббана-ғфир ләнә уә ли-ихуәанинәлләзиинә сабақуна бил-иман.
Қазақша аудармасы:
«Раббымыз! Бізді де, бізден бұрын иман келтірген бауырларымызды да кешіре гөр!» (Хашр, 10).
Қашан және қалай оқу керек
- Зиратқа барған кезде алдымен сәлем береді.
- Қабір басында дауыс көтермей, тыныштық сақтап, Құран оқуға болады (Фатиха, Ясин, Ихлас, Фәлақ, Нас сүрелері жиі оқылады).
- Дұғаны жүрекпен ықыласпен айту қажет.
- Қабірді айналып жүру, топырақтан алу немесе марқұмнан бір нәрсе сұрау — шариғатқа қайшы.
Рухани мәні мен даналығы
Зиратқа бару:
- Тірілерге — өлімді еске салып, тәубеге келуге себеп.
- Марқұмға — дұға мен Құран бағыштау арқылы сауап жетеді.
- Қоғамға — ата-бабаны құрметтеу, ұрпақты тәрбиелеу құралы.
Пайғамбарымыз ﷺ: «Қабірді зиярат етіңдер, ол сендерге ақыретті еске салады» деді (Тирмизи).
Қазақ халқының дәстүрінде
Қазақтарда «Құран бағыштау» — әдетке айналған. Марқұмның «жетісі», «қырқы», «жылы» сияқты күндері атап өтіледі. Бұл — халықтың діни әрі мәдени өміріндегі маңызды дәстүр.
Қазақ мақалында: «Өлі разы болмай, тірі байымас» дейді. Бұл — марқұмға дұға жасаудың, зиратқа барудың мәнін көрсетеді.
Практикалық кеңестер
- Зиратқа барған кезде таза киініп, дәретпен барған абзал.
- Қабір басында отыруға, аяқпен басуға болмайды.
- Дұға қысқа да болса, ықыласпен жасалуы тиіс.
- Құран оқуды жақсы білмейтіндер «Фатиха» сүресін оқыса да жеткілікті.
Жиі жіберілетін қателіктер
- Қабірді айналып жүру, таспен немесе шамамен белгі қою — шариғатта жоқ.
- Марқұмнан тілек тілеу — дұрыс емес, дұға тек Аллаға жасалады.
- Қабір басында қатты жылау, жоқтау айту — мәкрүһ амал.
