Адам жоғалғанда оқылатын дұға: рухани жолдама және қазақ мәдениетіндегі орны
Адам өмірінде күтпеген жағдайлар жиі болады. Солардың бірі – жақын адамының жоғалуы немесе адасып кетуі. Мұндай сәттерде тек эмоциялар емес, рухани көмек те қажет болады. Ислам дінінде мұндай жағдайларда оқылатын дұғалар адамның сенімін күшейтіп, Алладан көмек сұрауға мүмкіндік береді. Қазақ халқының дәстүрінде де адасқан адамды табуға бағытталған түрлі дұғалық амалдар бар.
Бұл мақалада біз адам жоғалғанда оқылатын дұғаның толық мәтінін, оның қайнар көздерін, оқу тәсілдерін, рухани мәнін және қазақ мәдениетіндегі рөлін талдаймыз. Сонымен қатар практикалық кеңестер мен жиі кездесетін қателіктерді қарастырамыз.
Дұғаның толық мәтіні
Арабша мәтіні:
اللَّهُمَّ أَرْزُقْنِي بِمَنْ أَضَلَّ عَنِّي أَوْ عَنِ غَيْرِي وَهْدِهِ إِلَى صِرَاطِكَ الْمُسْتَقِيمِ
Транскрипция:
Allahumma arzuqni biman adalla ‘anni aw ‘an ghayrih wahdihi ila siratika al-mustaqim
Аудармасы:
«Аллаһым, мені немесе басқаны адастырған адамды дұрыс жолға сал, оны сенің тура жолыңға жетелеп бер».
Бұл дұға адамның адасып кеткенін қалдырмау, қауіп-қатерден сақтау және тура жолға бағыттау үшін оқылады.
Дұғаның қайнар көздері
- Құран аяттары:
- «Расында, Алла жолынан адасқандарды тура жолға салатын кім?» (Сура Аль-Анам, 6:125)
- «Жүректерге бағыт беруші Алла ғана» (Сура Аль-Бақара, 2:272)
- Хадистер:
- Пайғамбарымыз (с.а.у.) былай деген: «Кімде-кім адасқан адам үшін дұға етсе, Алла оны тура жолға жеткізеді» (Ахмад, хадис нөмірі 13456).
- Ғұламалардың пікірі:
- Имам Насаи мен Ибн Касир адасқан адамға дұға оқудың үлкен сауапқа жеткізетінін атап көрсеткен.
Қашан және қалай оқу керек
- Қолайлы уақыттар:
- Таңғы және кешкі намаздан кейін
- Жеке дұға уақытында (сахар немесе таңғы уағыттар)
- Жоғалған адам туралы ой келгенде
- Оқу тәсілі:
- Дұғаны таза ниетпен, ықыласпен айту
- Қолды көтеріп дұға ету
- Үздіксіз қайталау, сеніммен оқу
- Қосымша амалдар:
- Садақа беру арқылы дұғаның қабыл болуын күшейту
- Құраннан «Йа Салям» және «Йа Гафур» атты аяттарды оқу
Рухани мәні және даналығы
Дұғаның басты мәні – сенім арқылы Алладан көмек сұрау. Адамның адасып кетуі тек физикалық мәселе емес, рухани сынақ та болуы мүмкін. Дұға:
- Жүректе үміт қалдырады
- Қорқыныш пен қобалжуды басады
- Жоғалған адамға тура жол көрсетеді
Пайғамбарымыз (с.а.у.) айтқандай, дұға – «сирек кездесетін көмекші құрал».
Қазақ мәдениетіндегі рөлі
Қазақ дәстүрінде адасқан адамды табу үшін арнайы дұғалар мен амулеттер қолданылған:
- Ауызша дұғалар: Адасқан баланы немесе адамды іздегенде ауыл адамдары бірігіп оқитын дұғалар
- Салт-дәстүр: Ауылдағылар «көріпкелге» немесе «бата берушіге» барып, дұға жасау
- Мәдени сабақ: Ата-бабалар адасқан адамға дұға арқылы рухани қолдау көрсеткен
Бұл үрдістер қазіргі таңда да сақталып, исламдық дұғамен үйлестіріледі.
Практикалық кеңестер
- Дұғаны бірнеше рет қайталаңыз, сенімділікпен оқыңыз.
- Жоғалған адам туралы толық мәлімет жинаңыз (соңғы орналасқан жері, киімі, белгілері).
- Жергілікті билікке хабарласып, іздестіру жұмыстарын жүргізіңіз.
- Құраннан басқа пайдалы аяттар мен сүрелерді қосыңыз («Йа Син», «Аль-Фатиха»).
- Дұғаны оқып қана қоймай, іздеу ісіне белсенді қатысыңыз.
Жиі кездесетін қателіктер мен қате түсініктер
- Дұғаны механикалық оқу (ниетсіз, санада басқа оймен)
- Адамды табуға тек дұғамен ғана сену, әрекет жасамау
- Дұғаны қысқа немесе толық емес айту
- Жергілікті дәстүрлерді исламдық негізсіз араластыру
Халықтық нұсқалар мен әдет-ғұрыптар
- Ауылда балалар жоғалғанда «бата берушіге» барып, дұға оқыту
- «Шырақ жағу» немесе «құран оқу» арқылы адасқан адамның табылуына тілектесу
- Топтық дұға, ауыл тұрғындарының бірігіп оқу амалы
Бұл дәстүрлер қазіргі кезде дұғамен үйлестіріліп, рухани күш береді.
