Роза Әлқожа өмірбаяны – Қазақ эстрадасының жарқын жұлдызы
Қазақ эстрада өнерінде соңғы жиырма жылдан астам уақыт ішінде өзінің табиғи үнімен, жүрекке жететін сырлы әндерімен және ұлттық болмысқа сай шығармашылық бағыт-бағдарымен ерекше танылған әншілердің бірі – Роза Әлқожа. Ол тек қана сахнадағы орындаушы емес, сонымен қатар қазақы дәстүрді, ұлттық құндылықтарды насихаттаушы, халыққа жақын болмысымен сүйікті тұлғаға айналған өнер иесі. Оның әндері тек әуендік қана емес, мазмұндық, тәрбиелік мәнімен де дараланып, тыңдарман жүрегінен орын алды.
Роза Әлқожаның шығармашылығы қазақ әйелінің нәзіктігін, аналық мейірімін, сонымен қатар қайсарлығын, ұлттық болмыстағы бекзаттықты көрсетеді. Ол – заманауи қазақ өнеріндегі өзіндік қолтаңбасы бар әнші, ақын және қоғамға ой тастайтын азамат.
Осы мақалада біз Роза Әлқожаның өмір жолын, шығармашылық дамуын, жеке тұлғалық қырларын және оның қазақ мәдениеті мен өнеріндегі орнын жан-жақты қарастырамыз.
Роза әлқожа өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Роза Әлқожа 1979 жылы 14 қазанда Оңтүстік Қазақстан облысының Қазығұрт ауданында дүниеге келген. Балалық шағы қазақы ауылдың дәстүрлі тәрбиесімен өрілген. Оның отбасында өнерге деген сүйіспеншілік ерекше болды. Анасы да, әкесі де қарапайым, бірақ ұлттық құндылықтарға берік жандар еді. Әсіресе анасының салт-дәстүрге адалдығы мен әкенің еңбекқорлығы Розаның болашақ өмірлік ұстанымына үлкен әсер етті.
Балалық шағынан бастап Роза ән айтуға құмар болды. Ауылдың түрлі жиындарында, мерекелерінде ән салып, көпшіліктің ықыласына бөленген. Оның дауысы ерекше, қоңыр әрі жүрекке жақын болғандықтан, ауылдастары жас қыздың болашағынан үлкен үміт күтті.
Әлқожа әулеті Розаны тәрбиелеуде дәстүрге ерекше мән берді. Қазақы тәлім-тәрбие, әдет-ғұрыпты қадірлеу, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсету – оның бойына сіңген басты қасиеттердің бірі болды. Әсіресе атасы мен әжесі немересінің өнерге деген бейімін ерте танып, оны қолдап, батасын берген.
Роза ауылда өскен кездерінде тек ән айтып қана қоймай, әдебиетке, поэзияға да қызықты. Ол жасөспірім шағынан өлеңдер жазып, өз ойын шығармашылықпен жеткізуге тырысқан. Бұл болашақта оның тек әнші ғана емес, сонымен қатар ақын ретіндегі қырын айқындады.
Білім жолы және алғашқы қадамдары
Роза Әлқожа мектепті үздік оқып, бала кезінен алғырлығымен көзге түсті. Мектеп қабырғасында жүріп-ақ түрлі өнер сайыстарына қатысып, жүлделі орындарға ие болды. Оның өнерге деген ынтасы ұстаздары мен қатарластарының назарын аударды.
Мектеп бітірген соң ол Шымкент қаласындағы мәдениет және өнер оқу орындарында білім алды. Бұл кезең Розаның кәсіби тұрғыда қалыптасуына жол ашты. Ән айту техникасын, сахна мәдениетін үйреніп, өнер әлемінің қыр-сырын тереңірек меңгерді.
Оның алғашқы қадамы оңай болған жоқ. Жас өнерпаз ретінде үлкен сахнаға шығу үшін еңбек, шыдамдылық қажет еді. Ол кішігірім концерттерде, аймақтық байқауларда өнер көрсетіп, тәжірибе жинақтады. Осылайша ол өзінің болашақ өнер жолына алғашқы берік іргетасын қалаған болатын.
Жоғары оқу орнында жүрген кездің өзінде-ақ Розаның таланты көптеген ұстаздардың назарын аударды. Ол тек орындаушылықпен шектелмей, өз өлеңдерін жазуға, ән шығаруға бет бұрды. Бұл оның шығармашылығының басты ерекшелігіне айналды – яғни, әнші әрі ақын ретіндегі қос қырын танытты.
Шығармашылығы, қызметі және жетістіктері
Роза Әлқожаның шығармашылық жолы 2000-жылдардың басында қарқынды басталды. Оның алғашқы әндері халық арасында тез тарап, тыңдарман жүрегінен орын алды. Әсіресе, анаға, отбасына, махаббат пен адамгершілікке арналған әндері халық арасында кеңінен танылды.
Оның «Ауылым – әнім» атты әні туған жерге деген сағынышты, ауылдың қоңыр тіршілігін суреттеп, көптеген адамдардың жүрегіне жетті. Сондай-ақ «Ақжүніс», «Махаббат жыры», «Асыл ана» секілді туындылары ұлттық сана мен нәзік сезімді ұштастырды.
Роза тек әнші ғана емес, авторлық әндер орындаушы ретінде де дараланды. Оның репертуарындағы көптеген әндердің сөзі мен әуені өзі жазған. Бұл оның қазақ өнеріндегі өзіндік даралығын қалыптастырды.
Шығармашылығында ұлттық құндылықтар ерекше орын алады. Ол қазақ әйелінің образын, ананың мейірімін, ауыл өмірінің сырын, адамгершілік пен имандылықты басты тақырып етіп көтерді. Әндерінің көбі тыңдарманға ой салып, өмірдің мәні туралы толғаныс тудырады.
Жетістіктері қатарында республикалық және халықаралық деңгейдегі байқауларда жүлделі орындар, халықтың ыстық ықыласы бар. Ол бірнеше рет жыл әншісі, халық қалаулысы атанып, марапаттарға ие болды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Роза Әлқожа – тек әнші ғана емес, қоғамда белсенді пікір білдіретін азаматша. Ол өнер адамы ретінде ұлттық дәстүрді сақтауды, қазақ тілін құрметтеуді, жастарды дұрыс тәрбиелеуді жиі алға тартады.
Әншінің сұхбаттарынан оның өмірлік ұстанымын анық көруге болады: ол қазақ қоғамының бірлігі мен ұлттық құндылықтарды сақтауын басты құндылық деп санайды. Саяси тұрғыда ол халықтың мүддесін қорғауды, елдің тыныштығын қолдауды құптайды.
Әсіресе, әйел мен отбасының қоғамдағы орны, аналардың беделі, жастардың тәрбиесі секілді тақырыптарда жиі пікір білдіріп келеді. Роза Әлқожаның әндері де осы ойларымен үндесіп, халыққа рухани тәрбие беретін туындыларға айналған.
Жеке өмірі
Роза Әлқожаның жеке өмірі де көпшілікке үлгі. Ол – отбасының, аналық мейірімнің қадірін түсінетін жан. Өзі өнерде жүргенімен, әрқашан отбасын бірінші орынға қояды. Оның күйеуі де өнер саласына жақын, шығармашылықпен айналысатын тұлға.
Әнші бірнеше баланың анасы. Ол аналық борышын, бала тәрбиесін өзінің ең басты міндеттерінің бірі деп санайды. Балаларына ұлттық тәрбие беріп, салт-дәстүрді құрметтеуге үйретеді.
Жеке өмірінде Роза қарапайымдылығымен ерекшеленеді. Сахнада жарқырап жүргенімен, өмірде ол көпшіліктен өзгеше сән-салтанат іздемейтін, қарапайым қазақ әйеліне тән қасиеттерді бойына жинақтаған жан.
Мұрасы мен маңызы
Роза Әлқожаның қазақ өнеріндегі орны ерекше. Оның әндері тек замандастарымызға ғана емес, болашақ ұрпаққа да өнеге боларлық рухани мұра болып қала береді. Ол ұлттық дәстүрді, қазақы болмысты заманауи эстрада өнерімен шебер ұштастыра білді.
Оның шығармашылығы қазақ әйелінің, қазақ ананың бейнесін жаңа қырынан ашып көрсетті. Әндері арқылы халықты мейірімге, адамгершілікке, салт-дәстүрді қадірлеуге шақырды.
Сонымен қатар, Роза Әлқожаның қоғамға айтқан ойлары мен азаматтық ұстанымдары қазіргі қазақ қоғамы үшін маңызды. Ол жастарға үлгі, өнерге адалдықтың, ұлттық құндылыққа беріктіктің символы болып отыр.
