Жалақы өзгермесе де, қазақстандықтар автокөліктер мен пәтерлерді белсенді сатып алуда: экономикалық жағдайды эксперт түсіндірді
Реалды жалақы қазақстандықтар арасында өзгеріссіз қалса да, бағаның өсуі барлық үстемелерді “жеп” отыр. Көрсеткіштерге қарағанда, ішкі нарық баяулайды деп ойлауға болады, алайда сарапшылар керісінше, адамдар пәтерлер, автокөліктер сатып алып, саяхаттап, таксиді белсенді пайдаланып жатқанын атап өтті. Политолог Марат Шибутов бұл үрдісті экономиканың біртіндеп трансформациясымен байланыстырды: халық табысы өсіп, инфрақұрылым жақсаруда, деп хабарлайды dailykz.
Номиналды және реалды жалақы
Қазақстанның Ұлттық банкі жариялаған есебі бойынша, 2025 жылдың екінші тоқсанында номиналды жалақы өткен жылмен салыстырғанда 11,3%-ға өсті, алайда реалды табыс өзгеріссіз қалды. Бағаның өсуі үстемелерді толық жойып, халықтың сатып алу қабілеті артпаған.
Бір қарағанда парадокс: жұмысшылар саны көбейді, жалақы өсуде, бірақ нақты табыс — жоқ. Жыл бойы жалдамалы қызметкерлер саны 1,1%-ға өсті, жұмыссыздық төмендеді, бірақ жеке кәсіпкерлер азайды. Ұлттық банк аналитиктерінің айтуынша, еңбек ресурсы мен жұмыспен қамтудың өсуі нақты жалақыны көбейтпейді, бұл ішкі бағаға инфляциялық қысымды шектейді.
Экономиканың трансформациясы
Марат Шибутов өзінің Telegram-каналында: «Қазақстан экономикасын қайта құрылымдау үстінде. Ішкі нарық халық табысының өсуі мен инфрақұрылымның жақсаруы арқылы қалыптасуда», – деп жазады.
«Ақша аспаннан түспейді. Адамдарға бұрын дұрыс төленбеген, қазір жалақы әділ деңгейге келтірілуде, және сұраныс қалыптаса бастады. Бұған дейін экспортқа тәуелді едік», – дейді эксперт.
Шибутов тарихи мысал ретінде Генри Фордты келтіреді: ол жұмысшыларына бәсекелестерінен 5 есе көп жалақы төледі. Алғашында жұмысшылар өз өндірген автокөліктерін сатып алды, компания сатылымнан жалақыдан көп пайда көрді. «Экономикалық өсім тек өндіріс шығындарымен емес, сұраныспен анықтала бастады», – деп жазады ол.
Қоғамдық игіліктер мен өмір сапасы
Орташа табыстан жоғары табысқа өту үшін жеке табыс қана емес, қоғамдық игіліктер де қажет: пәтердегі газ және ыстық су, саябақтар, спорт алаңдары, мектептер, балабақшалар, ауруханалар, шығармашылық үйлер — бәрі қаржыны үнемдеп, өмір сапасын арттырады, деп түсіндіреді Шибутов.
Инфляция мен нақты жалақының өспеуіне қарамастан, ішкі сұраныстың жанама белгілері байқалады: 2024 жылы көлік салығын төлейтіндер саны 2020 жылмен салыстырғанда 270 мыңнан аса өсті, жалпы 3 млн адамнан асты. Мүлік иелері соңғы 5 жылда 1,1 млн адамға артты.
«Адамдарда саяхатқа ақша бар — 2018 жылы ұшақпен 7,6 млн адам тасымалданса, 2024 жылы 14,4 млн адамға жетті. Қала ішінде де таксиге сұраныс өсті: 2018 жылы 54,3 млн, 2024 жылы 73,3 млн адам тасымалданған», – деп жазды эксперт.
Бұл көрсеткіштер ішкі нарықтың қалыптасып келе жатқанын, қазақстандықтардың тек сыртқы нарыққа емес, ел ішінде де ақша жұмсай бастағанын көрсетеді.
Негізгі проблема – баға өсуі
Нақты табыстың өсуін тежеп отырған басты фактор – азық-түлік бағасының тез өсуі. 2025 жылғы шілдеде азық-түлік инфляциясы 11,2%-ға, жалпы инфляциялық күту – 14,2%-ға жетті. Ұлттық банк 2025 жылы инфляция 11–12,5%, 2026 жылы 9,5–11,5%, ал 2027 жылы ғана орта мерзімді мақсатқа 5,5–7,5% деңгейінде жетуі мүмкін деп болжап отыр.
Шибутов атап өткендей, ішкі нарыққа өту және халық табысын арттыру процесі ұзақ және күрделі:
«Қазір біз үшін қиын кезең: ірі мұнай циклының аяқталуы, инфрақұрылымды жаңарту қажеттілігі, халық санының өсуі және әлеуметтік қамтамасыз ету міндеттері қосылып отыр. Дегенмен, жанама белгілер бойынша да халық табысы өсіп келе жатқанын көруге болады. Бұл тек қоғамдық тамақтану орындарына кешкілік келіп-кету емес», – деп жазады саясаттанушы.
