Өзбекәлі Жәнібеков өмірбаяны – мәдениет қайраткері
Өзбекәлі Жәнібеков — қазақ халқының мәдениеті мен тарихын жаңғыртуға елеулі үлес қосқан мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым-этнограф. Ол өз өмірін ұлттық мұраны сақтау мен дамытуға арнап, көптеген маңызды жобаларды жүзеге асырды.
Өзбекәлі жәнібеков өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Өзбекәлі Жәнібеков 1931 жылы 28 тамызда Оңтүстік Қазақстан облысы, Отырар ауданы, Сарықамыс ауылында дүниеге келген. Әкесі Жәнібек Құдиярұлы ерте қайтыс болып, шешесі Қаныша Томашқызы көп ұзамай дүние салып, жамағайыны Құрман ақсақалдың қолында тәрбиеленген. Өзбекәлідің ағасы Спандияр екінші дүниежүзілік соғысқа қатысып, хабарсыз кеткен.
Білім жолы мен еңбек қызметі
Өзбекәлі Жәнібеков 1952 жылы Алматы қаласындағы Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтының тарих факультетін тәмамдаған. Еңбек жолын Оңтүстік Қазақстан облысы, Келес ауданында мектеп мұғалімі, оқу ісінің меңгерушісі, сынып жетекшісі, аудандық жастар ұйымының хатшысы қызметтерінен бастаған.
1955–1962 жылдары Келес аудандық комсомол комитетінің хатшысы, кейін Оңтүстік Қазақстан облыстық комсомол комитетінің хатшысы қызметтерін атқарды. 1962–1970 жылдары Қазақстан комсомолы орталық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1970–1975 жылдары Торғай облыстық партия комитетінің хатшысы, 1975–1977 жылдары Қазақстан Компартиясы орталық комитетінің бөлім меңгерушісі, 1977–1984 жылдары Мәдениет министрінің орынбасары, 1984–1987 жылдары Алматы облыстық атқару комитеті төрағасының орынбасары, 1987–1991 жылдары Қазақ КСР Мәдениет министрі қызметтерін атқарды.
Мәдениет саласындағы қызметі
Өзбекәлі Жәнібеков қазақ халқының ұлттық мәдениетінің, ана тілінің, дәстүрі мен әдет-ғұрпының жаңарып, дамуына елеулі үлес қосты. Оның бастамасымен Қазақстанның көптеген қалаларында этнографиялық мұражайлар ашылды. Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің қалпына келтірілуіне ұйытқы болды. «Арқас» қоғамын құрып, тарихи және мәдени ескерткіштерді сақтау мен қалпына келтіру жұмыстарын жүргізді. «Шертер», «Адырна», «Алтынай» сияқты фольклорлық өнер ансамбльдерін ұйымдастырды.
Наурыз мейрамын жаңғыртуға, М.Дулатов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев, Ш.Құдайбердиев есімдерінің халқына қайта оралуына белсене атсалысты. Ана тілін дамыту бағдарламасының мемлекеттік тұжырымдамасын жасауға қатысты. Алматы облысының тарихи ескерткіштерін қайта түлетіп, қазақы үйлер музей ретінде бас көтеруіне себепші болды.
Жазушылық және ғылыми қызметі
Өзбекәлі Жәнібековтің «Қазақтың ұлттық қолөнері», «Жаңғырық», «Уақыт керуені», «Жолайрықта», «Қазақ киімі», «Тағдыр тағылымы» сияқты еңбектері жарық көрген. Ол репрессияға ұшыраған ақын-жазушылардың еңбектерінің жарық көруіне себепші болды. Шерхан Мұртаза оның еңбегін жоғары бағалап, «Өзбекәлі Жәнібековтің халқына сіңірген ерекше еңбегін тізбелеп шығу үшін ғана үлкен кітап жазу керек. Ол — киелі адам» деп атап өткен.
