Айгүл Кемелбаева өмірбаяны – қазақ жазушысы
Айгүл Кемелбаева – қазіргі қазақ әдебиетінің ерекше тұлғаларының бірі. Оның шығармашылығы ұлттық әдебиетіміздің дамуына зор үлес қосып қана қоймай, әлемдік әдеби үрдістермен астасып жатқан заманауи бағыттарды да көрсетеді. Прозашы, публицист, әдебиет зерттеушісі ретінде ол қазақ оқырмандарына жаңа эстетикалық ізденістер мен көркемдік өрнектерді ұсынып, шығармалары арқылы ұлттық руханиятқа тың серпін берді.
Айгүл Кемелбаева – қазақ әйел жазушыларының ішіндегі ерекше есім. Оның прозасы нәзіктік пен терең философиялық ойды, ұлттық болмыс пен жаһандық идеяларды қатар өрбіте біледі. Қаламгер өз шығармаларында адам жанының терең қатпарларын, өмірдің мәнін, қазақ қоғамының өзгерістерін суреттеп, әдебиет пен мәдениеттің жаңа деңгейге көтерілуіне ықпал етті.
Оның шығармалары қазақ әдебиетінің шеңберінен шығып, халықаралық деңгейде бағаланып жүр. Замандастары оны қазақ прозасының жаңа тынысын ашқан қаламгер ретінде таныса, сыншылар оның шығармашылық мәнерін модернистік және постмодернистік ағымдармен байланыстырады.
Айгүл кемелбаева өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Айгүл Кемелбаева 1966 жылы 29 наурызда Алматы облысында дүниеге келген. Болашақ жазушының балалық шағы ауыл табиғатымен, қазақы дәстүрлі ортада қалыптасқан ұлттық құндылықтармен тығыз байланысты өтті. Әке-шешесі қарапайым еңбек адамдары болғанымен, балаларына білімге құштарлықты, рухани тазалықты дарыта білді.
Ата-анасы Айгүлдің кішкентайынан кітапқа құмарлығын байқап, оған әдебиет әлемін таныстыруға барынша көңіл бөлді. Балалық шағында ол қазақтың халық ертегілерін, батырлық жырларын сүйіп оқыды. Сонымен қатар орыс және әлем әдебиетінің классикалық шығармаларымен де ерте танысты. Бұл оның кейінгі шығармашылық ойлау жүйесіне айтарлықтай әсер етті.
Отбасында әңгіме-дүкен құрып, қазақы салт-дәстүрді дәріптеу дәстүрі жиі болатын. Әсіресе, әжесінің айтқан ертегі-аңыздары Айгүлдің қиялын қанаттандырып, жазушылыққа деген алғашқы құлшынысын оятты. Жас кезінде-ақ ол дәптерге шағын әңгімелер жазып, құрбыларына оқып беретін.
Мектеп қабырғасында жүргенде-ақ әдебиет үйірмелеріне белсене қатысып, аудандық, облыстық шығармашылық сайыстарда топ жарды. Мұғалімдері оның ерекше қабілетін байқап, болашақта үлкен жазушы боларына сенді.
Білім алуы және алғашқы қадамдары
Мектепті үздік аяқтаған соң, Айгүл Кемелбаева 1983 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің (қазіргі әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті) журналистика факультетіне түседі. Университет қабырғасында ол әдебиет пен журналистиканың қыр-сырын меңгеріп, шығармашылық тұрғыдан толысып шығады.
ЖОО-да жүргенде оның алғашқы әңгімелері республикалық басылымдарда жариялана бастайды. Әдеби ортаға келген жас қаламгер сол кезеңдегі көрнекті жазушылармен, әдеби сыншылармен танысып, тәжірибе жинақтайды. Оның студенттік жылдардағы шығармалары нәзік лиризмге, психологиялық талдауға құрылған болатын.
1990 жылдары ол Мәскеуде әдеби білімін жалғастырып, М. Горький атындағы Әдебиет институтында оқиды. Бұл оқу орны оған әлемдік әдеби процесті терең түсінуге, жаңа бағыттар мен ағымдарды меңгеруге мүмкіндік берді. Мәскеу кезеңінде Айгүл Кемелбаева еуропалық әдебиетпен, заманауи философиямен жақын танысып, шығармашылық стилін қалыптастырды.
Осы жылдары жазушының алғашқы прозалық жинақтары жарық көріп, әдеби қауымдастық оның есімін таныды. Әсіресе, оның шығармаларындағы психологиялық тереңдік, қазақ қоғамындағы әлеуметтік өзгерістерді бейнелеуі назар аудартты.
Шығармашылығы, қызметі және жетістіктері
Айгүл Кемелбаеваның шығармашылығы – қазақ әдебиетінің жаңаша дамуының айқын көрінісі. Оның алғашқы әңгімелер жинағы «Тобылғы сай» (1992) қазақ әдебиетіне жаңа тыныс әкелді. Бұл жинақтағы әңгімелерінде жазушы ауыл өмірін, адамдар арасындағы қарым-қатынасты, әйел тағдырын ерекше шеберлікпен суреттеді.
Кейінгі жылдары «Мұнара» (2000), «Гүлдер мен кітаптар» (2011), «Тобылғы сайдың қасқыры» секілді еңбектері жарық көрді. Оның прозасында адам жанының терең иірімдері, өмірдің мәнін іздеу, рухани құндылықтарға бетбұрыс басым. Әңгімелерінде философиялық астар, психологиялық талдау ерекше орын алады.
Айгүл Кемелбаева қазақ прозасында модернистік және постмодернистік тәсілдерді қолданған алғашқы жазушылардың бірі болды. Оның кейіпкерлері көбіне уақыт пен кеңістіктен тыс, мәңгілік ізденістегі жандар ретінде бейнеленеді.
Ол тек жазушы ғана емес, әдебиеттанушы ретінде де белсенді қызмет атқарды. Әдеби сын мақалалар жазып, қазақ прозасының дамуына ғылыми тұрғыда талдау жасады. Сонымен қатар публицистика жанрында да қалам тербеп, қоғамдағы маңызды мәселелерді көтерді.
Жазушының еңбектері үшін ол Қазақстан Жазушылар одағының сыйлықтарына ие болды, халықаралық әдеби форумдарда қазақ әдебиетінің атынан сөз сөйледі. Оның шығармалары орыс, ағылшын, түрік, неміс тілдеріне аударылып, шетел оқырмандарына да жетті.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Айгүл Кемелбаева тек әдебиетпен ғана шектелмей, қоғамдағы түрлі мәселелерге қатысты өз пікірін ашық білдіріп жүрген зиялы қауым өкілі. Ол ұлттық мәдениетті сақтаудың, ана тілін дамытудың маңыздылығын үнемі алға тартады.
Қаламгердің ойынша, қазақ әдебиеті әлемдік әдеби үдерістен шет қалмай, сонымен бірге ұлттық болмысын сақтауы қажет. Сондықтан да ол шығармашылықта да, қоғамдық пікірталастарда да осы бағытты ұстанып келеді.
Айгүл Кемелбаева әйел теңдігі, қоғамдағы гендерлік мәселелер жайлы да ой қозғап, қазақ әйелдерінің әдебиеттегі, қоғамдағы орнын нығайтуға үлес қосты. Ол әйелдің нәзіктігін, қайсарлығын, рухани биіктігін өз шығармалары арқылы насихаттады.
Саяси көзқарас тұрғысынан ол ұлттың тәуелсіздігі мен рухани дербестігін басты құндылық деп есептейді. Оның мақалаларында ұлттық сананы ояту, мәдениетті жаңғырту, тарихты дұрыс бағалау мәселелері жиі көтеріледі.
Жеке өмірі
Айгүл Кемелбаева – шығармашылығымен қатар, отбасына да мән беретін жан. Ол өзінің жеке өмірін көпшілікке жария етпегенді жөн көреді. Жазушы үшін отбасы – шығармашылық шабыттың, рухани қуаттың қайнар көзі.
Жеке өмірінде ол ұлттық дәстүрді қастерлейтін, адамгершілікті биік қоятын тұлға ретінде сипатталады. Оның замандастары мен жақындары Айгүлді қарапайымдылығымен, адами қасиеттерімен жоғары бағалайды.
Қаламгердің өмірінде әдебиет ең басты орын алса да, ол достыққа, адал қарым-қатынасқа ерекше мән береді. Әңгімелерінде кейіпкерлерінің тағдыры арқылы өзінің өмірлік ұстанымдарын да байқататын тұстары көп.
Мұрасы мен маңызы
Айгүл Кемелбаеваның әдеби мұрасы – қазақ прозасының соңғы онжылдықтағы маңызды белестерінің бірі. Оның шығармалары оқырмандарды терең ойға жетелейді, рухани құндылықтарға қайта оралуға шақырады.
Жазушының прозасы қазақ әдебиетіндегі әйел қаламгерлердің орнын айқындап қана қоймай, әдебиеттің жаңа эстетикалық деңгейге көтерілуіне ықпал етті. Оның модернистік ізденістері қазақ прозасының тақырыптық әрі стильдік аясын кеңейтті.
Бүгінде Айгүл Кемелбаеваның шығармалары мектеп пен жоғары оқу орындарының оқу бағдарламасына енгізіліп, жас оқырмандарға таныстырылып келеді. Бұл – оның еңбегінің болашақ ұрпаққа бағытталған құнды мұра екенін көрсетеді.
Ол тек әдебиетке ғана емес, ұлттық мәдениетке, рухани дүниемізге де үлкен үлес қосты. Жазушының есімі қазақ әдебиетінің тарихында мәңгілік қалады.
