Шара Жиенқұлова өмірбаяны – Қазақ би өнерінің негізін қалаушы
Шара Баймолдақызы Жиенқұлова — қазақ халқының мәдениетінде өшпес із қалдырған ұлы тұлға. Ол қазақ би өнерінің негізін қалаушы, тұңғыш кәсіби бишісі әрі педагогы ретінде танымал. Шараның шығармашылығы мен өмір жолы қазақ халқының мәдени мұрасын әлемге танытуға бағытталған ұлы еңбегімен ерекшеленеді. Оның би өнері қазақ халқының рухани әлемін бейнелеп, ұлттық мәдениеттің дамуына зор ықпал етті.
Шара жиенқұлова өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Шара Жиенқұлова 1912 жылы 18 шілдеде Верный қаласында (қазіргі Алматы) дүниеге келген. Азан шақырып қойған есімі — Гүлшара. Әкесі Баймолда Жиенқұлов — Жетісу өңіріне әйгілі молда, сауатты әрі білімді адам болған. Анасы да білімді, үй шаруашылығымен қатар, балаларына тәрбие мен білім беруге ерекше көңіл бөлген. Шараның балалық шағы рухани бай ортада өтті. Жеті жасынан бастап медреседе оқып, діни білім алды. Бұл кезең оның өмірінде ерекше орын алады, себебі ол рухани тәрбие мен білімнің негізін осы кезден бастап алады.
Білім алу және шығармашылық жолының басталуы
Шараның шығармашылық жолы ерте басталды. Ол 1928 жылы Алматыдағы «Орион» клубында алғаш рет өнер көрсетті. Бұл оның сахнаға алғашқы қадамы еді. 1929–1930 жылдары Қазақ педагогикалық институтының тарих факультетінде оқыды. Алайда, оның жүрегі өнерге жақын болды, сондықтан ол хореография саласына бет бұрады. Оның алғашқы ұстазы — қазақтың белгілі балетмейстері, Большой театрдың бұрынғы солисі Александр Артемьевич Александров болды. Ол Шараға орыс классикалық биінің негіздерін үйретіп, ұлттық би өнерінің ерекшеліктерін сақтауға бағыттады. Бұл ұстаздық байланыс Шараның шығармашылығына үлкен әсер етті.
Шығармашылық қызметі мен жетістіктері
Шара Жиенқұлова өзінің кәсіби шығармашылық жолын 1934 жылы Қазақ мемлекеттік музыкалық театрында бастады. Ол алғаш рет «Айман — Шолпан» музыкалық драмасында «Келіншек» биін орындады. Бұл қазақ хореографиясының тарихындағы алғашқы ұлттық би болды. Осыдан кейін ол «Кыз Жибек», «Жалбыр», «Ер Тарғын» операларында, «Калкаман — Мамыр» балетінде басты рөлдерді орындады. Оның орындауындағы «Таттимбет», «Айжан қыз», «Қара жорға», «Қырық қыз» сияқты билер қазақ би өнерінің алтын қорына енді.
Шара Жиенқұлова 1940–1962 жылдары Қазақ филармониясының жетекшісі, 1962–1966 жылдары Қазақ ән-би ансамблінің басшысы болды. 1966–1975 жылдары Алматы хореографиялық училищесінің директоры қызметін атқарды. Оның жетекшілігімен көптеген талантты бишілер мен хореографтар тәрбиеленді. Оның шәкірттері арасында Қазақстанның халық артисі Гүлнәр Талпақова, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының профессоры Құралай Қарабалинова, Қазақстанның еңбек сіңірген артисі Бибігүл Байжуманова сияқты өнер майталмандары бар.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Шара Жиенқұлова өзінің шығармашылығында қазақ халқының мәдениетін, салт-дәстүрін, тұрмыс-тіршілігін дәріптеді. Ол қазақ би өнерін әлемге танытуға бағытталған көптеген іс-шараларға қатысты. 1936 және 1958 жылдары Мәскеуде өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің декадаларында өнер көрсетті. Оның орындауындағы «Қазақ вальсі» композициясы 1958 жылы Мәскеудегі Большой театрында алғаш рет қойылып, үлкен табысқа жетті. Бұл қойылым қазақ би өнерінің әлемдік сахнада мойындалуына себеп болды.
Жеке өмірі
Шара Жиенқұлова 1928 жылы опера әншісі Құрманбек Джандарбековке тұрмысқа шықты. Олардың отбасында Болат есімді ұл бала дүниеге келді. Болат Джандарбеков — қазақтың белгілі жазушысы, «Сақи» тарихи дилогиясының авторы. Шараның жеке өмірі шығармашылығымен қатар жүрді. Ол отбасына да үлкен көңіл бөлді, бірақ өнерге деген махаббаты оны үнемі шығармашылық ізденістерге жетеледі.
Мұрасы мен маңызы
Шара Жиенқұлова қазақ би өнерінің негізін қалаушы, тұңғыш кәсіби бишісі әрі педагогы ретінде тарихта қалды. Оның шығармашылығы қазақ халқының рухани әлемін бейнелеп, ұлттық мәдениеттің дамуына зор ықпал етті. Оның орындауындағы билер қазақ халқының салт-дәстүрін, тұрмыс-тіршілігін, табиғатын бейнелейді. Шараның еңбегі қазақ мәдениетінің әлемге танытуға бағытталған ұлы мұра болып табылады.
