Қасым-Жомарт Тоқаев өмірбаяны
Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев – Қазақстан Республикасының қазіргі Президенті, мемлекет және қоғам қайраткері, білікті дипломат, тәжірибелі саясаткер. Оның есімі тек Қазақстанда ғана емес, әлемдік саясат сахнасында да белгілі. Қазақстанның тәуелсіздік алған алғашқы жылдарынан бастап сыртқы саясат саласында үлкен еңбегімен көзге түскен Тоқаев елдің БҰҰ, ТМД, ШЫҰ, ЕҚЫҰ секілді халықаралық ұйымдармен байланысын нығайтып, ұлттық мүддені әлемдік деңгейде қорғауға үлес қосты.
Президент ретінде ол мемлекеттің саяси жүйесін реформалауға, әділетті қоғам құруға, экономикалық және әлеуметтік саладағы өзгерістерді жүзеге асыруға ерекше назар аударды. Халықтың сеніміне ие бола отырып, Тоқаев Қазақстанның қазіргі даму кезеңіндегі маңызды тұлғаға айналды.
Бұл өмірбаяндық очерк Қасым-Жомарт Кемелұлының балалық шағы мен отбасынан бастап, білім жолы, дипломатиялық және саяси қызметі, жеке өмірі мен оның тарихи маңызына дейін кеңінен тоқталады.
Қасымжомарт тоқаев өмірбаяны
Балалық шағы және отбасы
Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев 1953 жылы 17 мамырда Алматы қаласында дүниеге келді. Оның әкесі – Кемел Тоқаев, қазақ әдебиетінің көрнекті өкілдерінің бірі, кеңестік кезеңдегі детективтік жанрдың негізін қалаушылардың бірі ретінде белгілі. Кемел Тоқаевтың шығармалары қазақ әдебиетінің алтын қорына енген. Анасы – Турған Тоқаева ұзақ жылдар бойы Алматыдағы шет тілдері институтында қызмет атқарған педагог еді.
Мәдениет пен білімге бай отбасында өскен Қасым-Жомарт жастайынан кітапқұмар болып, тіл үйренуге ерекше қабілет танытты. Әкесі жазушы болғандықтан, үйде әдеби орта жиі қалыптасатын. Бұл болашақ саясаткердің дүниетанымына, ой-өрісіне, қоғамға деген көзқарасына әсер етті.
Мектеп қабырғасында ол гуманитарлық пәндерге, әсіресе тарих пен шет тілдеріне ерекше қызығушылық танытты. Орыс және қазақ тілдерімен қатар ағылшын тілін еркін меңгеруге ұмтылды. Сол кезеңде-ақ дипломат болуды армандаған жасөспірім халықаралық қатынастарға байланысты әдебиеттерді көп оқыды.
Отбасындағы тәрбие, ата-анасының парасатты көзқарасы Қасым-Жомарттың өмірлік бағытын айқындауда үлкен рөл атқарды. Ол қарапайымдылықты, еңбекқорлықты, әділдікті бойына сіңіріп өсті.
Білім жолы және алғашқы қадамдары
1970 жылы Алматыдағы №25 мектепті тәмамдаған Қасым-Жомарт Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институтына (ММХҚИ) түсіп, 1975 жылы үздік аяқтады. Бұл оқу орны Кеңес Одағы кезеңінде дипломаттар мен халықаралық қатынастар мамандарын даярлайтын ең беделді орталықтардың бірі болатын.
Студенттік жылдары ол Қытай тілі мен тарихын терең меңгеріп, халықаралық саясат, дипломатиялық этикет, мемлекетаралық құқық саласында білім алды. Қытайға тағылымдамадан өтіп, тілдік қабілетін шыңдады.
1975 жылы оқуын тәмамдаған соң КСРО Сыртқы істер министрлігінің жүйесінде еңбек жолын бастады. 1975–1979 жылдары Сингапурдағы Кеңес Одағы елшілігінде жұмыс істеп, дипломатиялық қызметтің алғашқы қыр-сырына қанықты. Бұл тәжірибе оның кәсіби жолына берік іргетас қалады.
Кейін Мәскеуде Сыртқы істер министрлігінде түрлі лауазымдарда еңбек етті. 1980-жылдары Бейжіңдегі Кеңес елшілігінде қызмет атқарып, Қытай тілін жетік меңгерген маман ретінде көзге түсті.
1992 жылы Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін ол елдің сыртқы істер министрлігінде қызметін жалғастырып, жаңа мемлекеттің дипломатиялық бағытын айқындауға белсенді қатысты.
Қызмет жолы, шығармашылығы және жетістіктері
Қасым-Жомарт Тоқаевтың кәсіби қызметі бірнеше кезеңнен тұрады:
- Дипломатиялық қызметі (1990–1999 жж.)
- 1992 жылы Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары болып тағайындалды.
- 1994–1999 жылдары Сыртқы істер министрі қызметін атқарды.
- Осы кезеңде Қазақстанның сыртқы саясат тұжырымдамасы қалыптасты. БҰҰ-ға мүше болып қабылданғаннан кейінгі халықаралық байланыстардың нығаюына үлес қосты.
- Үкімет басшысы (1999–2002 жж.)
- 1999 жылы ҚР Премьер-министрі болып тағайындалды.
- Экономиканы тұрақтандыру, реформаларды жалғастыру, әлеуметтік саланы дамытуға бағытталған шешімдер қабылдады.
- Парламент Сенаты және халықаралық ұйымдардағы қызметі
- 2007–2011 жылдары ҚР Парламенті Сенатының төрағасы болды.
- 2011–2013 жылдары БҰҰ Бас хатшысының орынбасары, Женевадағы БҰҰ бөлімшесінің басшысы қызметін атқарды. Бұл – қазақ саясаткерінің әлемдік деңгейдегі беделін арттырған үлкен жетістік.
- 2013–2019 жылдары тағы да Сенат төрағасы болып, заң шығару және саяси реформалар саласында еңбек етті.
- Қазақстан Республикасының Президенті (2019 жылдан бастап)
- 2019 жылы 19 наурызда Нұрсұлтан Назарбаев өкілеттігін тоқтатқан соң, Конституцияға сәйкес Тоқаев уақытша Президент қызметін атқарды.
- 2019 жылғы маусымда өткен сайлауда жеңіске жетіп, Мемлекет басшысы ретінде ант қабылдады.
- Оның бастамасымен саяси реформалар, “Халық үніне құлақ асатын мемлекет” тұжырымдамасы, жаңа партиялық жүйе, сайлау заңнамасындағы өзгерістер іске асырылды.
- 2022 жылғы қаңтар оқиғаларынан кейін қоғамды тұрақтандыру, реформаларды тереңдету, әділетті Қазақстан құру жолындағы қадамдарымен көзге түсті.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Қасым-Жомарт Тоқаев әрқашан бейбітшілік пен тұрақтылықты қолдайтын саясаткер ретінде танымал. Ол көпвекторлы сыртқы саясатты жалғастырып, Қазақстанның халықаралық аренадағы беделін сақтауға күш салды.
Саяси көзқарастарының негізгі бағыттары:
- Әділеттілік пен заң үстемдігі – мемлекет азаматтарының теңдігі мен құқықтарының қорғалуын басты мақсат етті.
- Әлеуметтік әділдік – халықтың әл-ауқатын арттыруға, табыс теңсіздігін азайтуға бағытталған бағдарламалар қабылдады.
- Жастар саясаты – білім мен ғылымды дамытуға, жастарға қолдау көрсетуге назар аударды.
- Экологиялық мәселелер – жасыл экономика, баламалы энергия көздері, табиғатты қорғау мәселелерін көтерді.
Жеке өмірі
Қасым-Жомарт Кемелұлы отбасылы. Жұбайы Надежда Давыдовнамен ұзақ жылдар отасқан. Отбасында бір ұлы бар – Тимур Тоқаев, ол халықаралық бизнес саласында еңбек етеді.
Жеке өмірінде Қасым-Жомарт Тоқаев қарапайымдылығымен ерекшеленеді. Бос уақытында кітап оқуды, әсіресе тарихи еңбектерді зерттеуді ұнатады. Сонымен қатар, спортқа да қызығушылығы бар. Ол денсаулықты күту, мәдениет пен өнерге қолдау көрсету мәселелеріне де ерекше мән береді.
Мұра және маңызы
Қасым-Жомарт Тоқаевтың мұрасы – тәуелсіз Қазақстанның дипломатиялық және саяси тарихындағы маңызды кезеңдермен тығыз байланысты. Ол елдің сыртқы саясатын халықаралық деңгейге көтеріп қана қоймай, мемлекет ішіндегі саяси жүйені демократияландыруға талпынды.
Қазақстанның қазіргі дамуы оның жүргізіп отырған реформалары мен стратегиялық шешімдеріне байланысты. Әсіресе жастардың саяси белсенділігін арттыруы, азаматтық қоғам институттарын қолдауы, әділетті экономикаға бетбұрыс жасауы Тоқаевтың тарихи рөлін айқындайды.
Болашақта оның есімі Қазақстанның саяси жүйесін жаңартушы, әділетті қоғам құрушы қайраткер ретінде тарихта қалады деп айтуға болады.
