Дина Нұрпейісова өмірбаяны – қазақ күй өнерінің шебері
Қазақ халқының мәдени мұрасы ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа жалғасып, ұлттың рухани байлығын сақтап келеді. Осы бай мұраның бір бөлшегі ретінде Дина Нұрпейісова есімі ерекше орын алады. Ол – қазақтың дәстүрлі музыка өнерінің асыл қазынасы, домбыраның шебер орындаушысы әрі композиторы. Дина апайдың шығармашылығы мен өмірі қазақ мәдениетінің алтын қорына қосылған баға жетпес мұра болып табылады.
Дина нұрпейісова өмірбаяны
Балалық шағы және отбасы
Дина Нұрпейісова 1861 жылы қазіргі Қазақстанның Батыс Қазақстан облысындағы Бекетай-Кум елді мекенінде дүниеге келген. Оның әкесі Кенже де домбырашы болған, сондықтан Дина кішкентай кезінен бастап домбыраның құдіретіне ғашық болып өскен. Әкесі оған домбыра тартуды үйретіп, қазақтың күй өнерінің негіздерін меңгеруге ықпал етті. Бұл кезеңде Дина халық әндері мен күйлерін тыңдап, олардың сазына еніп, өнерге деген қызығушылығын арттырды.
Білім алу және шығармашылық жолының басталуы
Дина Нұрпейісова өзінің өнер жолын әкесі мен халық арасында үйренген. Бірақ оның шынайы ұстазы – қазақтың ұлы күйші-композиторы Құрманғазы Сағырбайұлы болды. Құрманғазының шәкірті болу Дина үшін үлкен мәртебе әрі жауапкершілік болды. Ол Құрманғазының күйлерін орындап, оның шығармашылық дәстүрін жалғастырды. Сонымен қатар, Дина қазақтың дәстүрлі күй өнерін жаңғыртып, өз шығармашылығында жаңа сарындар мен тақырыптарды енгізді.
Шығармашылық қызметі мен жетістіктері
Дина Нұрпейісованың шығармашылығы қазақтың дәстүрлі күй өнерінің дамуына зор үлес қосты. Оның орындауындағы күйлердің арасында “Балауса”, “Әсем қоңыр”, “Жігер”, “Байжұма” сияқты туындылар ерекше орын алады. Бұл күйлердің әрқайсысы өзіне тән әуені мен мазмұнымен тыңдаушыны баурап алады.
Дина апайдың өнері тек Қазақстанда ғана емес, шетелдерде де жоғары бағаланды. Ол 1937 жылы республикалық халық өнерпаздарының байқауына қатысып, жүлделі орындарға ие болды. 1944 жылы Қазақ ССР-інің халық артисі атағын алды. Оның шығармалары Ташкентте, Мәскеуде, басқа да қалаларда концерттерде орындалып, кеңінен танымал болды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Дина Нұрпейісова өз шығармашылығында қазақ халқының тұрмыс-тіршілігін, арман-мақсаттарын, қуаныш-қайғыларын бейнеледі. Оның күйлері халықтың әлеуметтік жағдайын, ұлттық болмысын көрсететін айнадай болды. Ол өз шығармаларында әділеттілік, теңдік, адамгершілік сияқты құндылықтарды насихаттады.
Сонымен қатар, Дина апай қазақтың әйелдер қауымының қоғамдағы рөлін арттыруға ұмтылды. Ол күйшілік өнер арқылы әйелдердің де мәдениетке, өнерге қосқан үлесін көрсетуге тырысты. Оның өмірі мен шығармашылығы қазақ әйелдерінің күш-қайратын, табандылығын, өнерге деген сүйіспеншілігін айқын дәлелдеді.
Жеке өмірі
Дина Нұрпейісованың жеке өмірі де қызықты әрі күрделі болды. Ол алғаш рет 19 жасында тұрмысқа шығып, Нұрпеис есімді ұл баланы дүниеге әкелді. Алайда, күйеуі мен әкесі қайтыс болғаннан кейін, қазақтың салт-дәстүріне сәйкес, қайын інісіне тұрмысқа шықты. Осы некеден 10 баласы болды, бірақ олардың көпшілігі өмірге келмей жатып шетінеп кетті. Дина апайдың жеке өмірі оның шығармашылығына да әсер етті. Оның күйлерінде өмірдің ауыртпалықтары, қуаныштары мен қайғылары көрініс тапты.
Мұра және маңызы
Дина Нұрпейісова қазақтың күй өнерінің дамуына зор үлес қосып, өзінен кейінгі ұрпаққа мол мұра қалдырды. Оның шығармалары қазіргі таңда да орындалып, тыңдаушыларды әсерге бөлеуде. Қазақстанда оның есімімен аталатын музыкалық мектептер, оркестрлер, ескерткіштер бар. Атырау қаласында оның есімімен аталған музыкалық академия мен оркестр жұмыс істейді. Сонымен қатар, Алматы қаласында Дина Нұрпейісова атындағы оркестр бар. Оның есімімен аталатын көше, мектептер, ескерткіштер оның халқына сіңірген еңбегінің айғағы болып табылады.
