Расул Ғамзатов өмірбаяны – шығармашылығы мен мұрасы
Расул Ғамзатов — дагестандық авар ақыны, жазушы, публицист және қоғам қайраткері. Оның шығармашылығы мен қоғамдық қызметі тек Дагестанның ғана емес, бүкіл Кеңес Одағының мәдени өміріне зор ықпал етті. Ғамзатовтың поэзиясы халықтың рухани әлемін, туған жерге деген сүйіспеншілікті, адамгершілік құндылықтарды дәріптейді. Оның шығармалары әлем әдебиетінің алтын қорына қосылған баға жетпес мұра болып табылады.
Расул ғамзатов өмірбаяны
Балалық шағы және отбасы
Расул Ғамзатов 1923 жылдың 8 қыркүйегінде Дагестанның Хунзах ауданындағы Цада ауылында дүниеге келді. Оның әкесі — халық ақыны Гамзат Цадасы, дагестандық әдебиеттің көрнекті өкілі, халық ауыз әдебиетін жинаушы және аудармашы. Әкесі Александр Пушкиннің, Михаил Лермонтовтың және басқа да орыс классиктерінің шығармаларын авар тіліне аударған. Расулдың шығармашылық жолы әкесінің әсерінен бастау алып, оның әдебиетке деген сүйіспеншілігін оятты.
Балалық шағында Расул әкесінің шығармаларын тыңдап, оның әдебиетке деген махаббатын бойына сіңірді. Әкесі оған әдебиеттің құндылықтарын, туған жерге деген сүйіспеншілікті, халықтың тарихы мен мәдениетін қадірлеуді үйретті. Бұл тәрбие Расулдың болашақ шығармашылығына негіз болды.
Білім алу және шығармашылық жолының басталуы
1939 жылы Расул Аранин орта мектебін бітіріп, Буйнакск педагогикалық училищесіне оқуға түсті. Оны 1943 жылы аяқтап, алғашқы еңбек жолын мұғалім ретінде бастады. Сонымен қатар, Авар мемлекеттік театрының режиссер көмекшісі, «Большевик гор» газетінің бөлім меңгерушісі және Дагестан радиокомитетінің авар тіліндегі бағдарламалар редакторы қызметтерін атқарды.
Ғамзатовтың шығармашылығы 1937 жылы басталды. Алғашқы өлеңдері «Большевик гор» газетінде жарияланды. 1943 жылы оның алғашқы өлеңдер жинағы авар тілінде жарық көрді. Бұл жинақта соғыс тақырыбына арналған өлеңдер топтастырылды. Ғамзатовтың шығармашылығының негізгі тақырыптары — туған жер, халықтың ерлігі, адамгершілік құндылықтар.
1945 жылы Мәскеудегі А.М. Горький атындағы Әдебиет институтына оқуға түсіп, оны 1950 жылы аяқтады. Осы оқу орнында ол болашақ орыс ақындарымен танысып, олардың шығармашылығымен танысты. Бұл кезең Ғамзатовтың шығармашылық дамуына үлкен әсер етті.
Шығармашылық қызметі, жетістіктері мен қоғамға қосқан үлесі
Ғамзатовтың шығармашылығы кең ауқымды болды. Ол өлеңдер, поэмалар, аудармалар, публицистикалық мақалалар жазды. Оның шығармаларының негізгі тақырыптары — туған жерге деген сүйіспеншілік, халықтың ерлігі, адамгершілік құндылықтар. Ғамзатовтың шығармалары авар, орыс, қазақ, түрік, өзбек, қырғыз және басқа да көптеген тілдерге аударылған.
Ғамзатовтың ең танымал шығармаларының бірі — «Журавли» өлеңі. Бұл өлеңде соғыс жылдарындағы халықтың қайғысы мен ерлігі суреттеледі. Өлеңнің орыс тіліндегі аудармасы кейіннен әнге айналып, кеңінен танымал болды.
Ғамзатовтың шығармашылығының тағы бір ерекшелігі — оның аудармашылық қызметі. Ол орыс классиктерінің шығармаларын авар тіліне аударды. Мысалы, Александр Пушкиннің «Евгений Онегин» поэмасын аударды. Бұл аударма авар әдебиетінде үлкен маңызға ие.
Ғамзатовтың қоғамдық қызметі де кең ауқымды болды. 1951 жылдан бастап ол Дагестан Жазушылар одағының төрағасы қызметін атқарды. Ол жас ақын-жазушыларға қолдау көрсетіп, олардың шығармашылығын дамытуға ықпал етті. Ғамзатовтың басшылығымен Дагестан Жазушылар одағы көптеген әдеби шаралар ұйымдастырып, әдебиеттің дамуына зор үлес қосты.
Ғамзатовтың еңбектері жоғары бағаланып, көптеген марапаттарға ие болды. Ол Ленин және Сталин сыйлықтарының лауреаты, Социалистік Еңбек Ері атағына ие болды. Сонымен қатар, ол Дагестанның халық ақыны және өнер қайраткері атақтарын алды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Ғамзатовтың қоғамдық және саяси көзқарастары оның шығармашылығында айқын көрініс тапты. Ол халықтың бірлігін, достығын, бейбітшілікті дәріптеді. Ғамзатовтың шығармаларында ұлттық дәстүрлер мен мәдениеттің маңызы ерекше орын алады. Ол өз шығармаларында халықтың тарихын, мәдениетін, салт-дәстүрлерін сақтауға шақырды.
Ғамзатовтың қоғамдық қызметі де оның саяси көзқарастарымен тығыз байланысты болды. Ол Дагестан Жазушылар одағының төрағасы ретінде әдебиеттің дамуына ықпал етті. Сонымен қатар, ол жас ақын-жазушыларға қолдау көрсетіп, олардың шығармашылығын дамытуға көмектесті.
Жеке өмірі
Ғамзатовтың жеке өмірі де қызықты. Оның алғашқы махаббаты жас кезінде суретші қызға деген сезімімен байланысты болды. Өкінішке орай, ол қыз ерте қайтыс болып, Ғамзатов оған поэтикалық туынды арнады.
Кейінірек, Ғамзатов өзінің туған ауылының қызы Патиматқа үйленді. Ол Патиматқа бала кезінен қамқорлық жасап, кейін екеуі махаббатқа айналған. Патимат Ғамзатовтың шығармашылығына үлкен қолдау көрсетіп, оның өміріндегі маңызды тұлға болды.
Мұра және маңызы
Ғамзатовтың шығармашылығы дагестандық әдебиеттің дамуына зор ықпал етті. Оның шығармалары халықтың рухани әлемін, туған жерге деген сүйіспеншілікті, адамгершілік құндылықтарды дәріптейді. Ғамзатовтың шығармалары әлем әдебиетінің алтын қорына қосылған баға жетпес мұра болып табылады.
Ғамзатовтың есімі Дагестанның мәдени өмірінде мәңгі сақталады. Оның есімімен аталған мектептер, көшелер, ескерткіштер бар. Дагестанның Буйнакск қаласында оның есімімен аталған педагогикалық колледж жұмыс істейді. Оның шығармашылығы мен қоғамдық қызметі жастарға үлгі болып табылады.
