Қадыр Мырза Әлі өмірбаяны – шығармашылығы мен мұрасы
Қадыр Мырза Әлі – қазақ әдебиетінің көрнекті өкілі, ақын, жазушы, аудармашы, қоғам қайраткері. Оның шығармашылығы қазақ поэзиясының дамуына зор үлес қосып, ұрпақтан-ұрпаққа мұра болып қалды. Әсіресе, балалар әдебиетіне қосқан үлесі ерекше бағаланады. Сонымен қатар, ол Қазақстанның тәуелсіздігі жолында да белсенді қызмет атқарды. Қадыр Мырза Әлідің өмірі мен шығармашылығы қазақ халқының рухани әлемінің айнасы іспеттес.
Қадыр мырзалиев өмірбаяны
Балалық шағы және отбасы
Қадыр Ғинаятұлы Мырза Әлі 1935 жылы 5 қаңтарда қазіргі Батыс Қазақстан облысы, Сырым ауданы, Жымпиты ауылында дүниеге келген. Ол байбакты руының байұлы тармағынан шыққан. Әкесі Ғинаят ауылда беделді адам болғанымен, ерте қайтыс болған. Әкесінің өлімінен кейін Қадыр интернатта тәрбиеленіп, білім алған. Бала кезінен кітапқа деген қызығушылығы оны әдебиет әлеміне жетеледі. Жымпитыдағы аудандық кітапхана оның сүйікті орнына айналды. Мұнда ол қазақтың халық ауыз әдебиеті үлгілерін, батырлар жырларын оқып, шығармашылыққа деген ынтасын арттырды.
Білім алу және шығармашылық жолының басталуы
Қадыр Мырза Әлі 1953 жылы Алматы қаласындағы С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетіне оқуға түсіп, 1958 жылы тәмамдады. Университетте оқып жүрген кезінде оның әдебиетке деген қызығушылығы артып, алғашқы өлеңдері жариялана бастады. 1954 жылы «Пионер» журналында оның алғашқы өлеңі жарық көрді. Бұл оның шығармашылық жолының бастамасы болды.
Оқу бітірген соң, Қадыр Мырза Әлі «Балдырған» балалар журналында әдеби қызметкер болып жұмыс істеді. Бұл кезең оның балалар әдебиетіне деген қызығушылығын арттырып, көптеген өлеңдері мен әңгімелері осы журналда жарияланды. Сонымен қатар, ол «Жұлдыз» журналының поэзия және сын бөлімінің меңгерушісі, «Жазушы» баспасының поэзия редакциясының меңгерушісі, Қазақстан Жазушылар одағының поэзия секциясының меңгерушісі қызметтерін атқарды. Бұл қызметтер оның әдебиетке деген адалдығын және кәсіби деңгейін көрсетеді.
Шығармашылық мұрасы
Қадыр Мырза Әлідің шығармашылығы кең ауқымды. Оның қаламынан туған өлеңдер, поэмалар, драмалар, балаларға арналған шығармалар қазақ әдебиетінің алтын қорына енген. Ол 50-ден астам поэтикалық жинақтың, әдеби-сын мақалалардың, балаларға арналған кітаптардың авторы. Оның шығармалары қазақ халқының тарихы мен мәдениетін, ұлттық құндылықтарын дәріптейді.
Ақынның өлеңдерінде адамгершілік, адалдық, махаббат, достық сияқты мәңгілік тақырыптар көтерілген. Оның шығармаларында қазақ халқының тұрмыс-тіршілігі, салт-дәстүрлері, ұлттық ерекшеліктері көрініс тапқан. Сонымен қатар, Қадыр Мырза Әлі әлем әдебиетінің классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аударып, қазақ оқырмандарына таныстырды. Оның аудармаларының қатарында Овидий, Руми, Генрих Гейне, Виктор Гюго, Михаил Лермонтов, Сергей Есенин сияқты ұлы тұлғалардың шығармалары бар.
Қадыр Мырза Әлідің шығармалары тек әдебиет саласында ғана емес, музыкада да кеңінен танымал. Оның өлеңдеріне жазылған әндер қазақ эстрадасының алтын қорына енген. Оның өлеңдеріне жазылған әндер халық арасында кеңінен таралып, сүйіп тыңдалатын туындыларға айналды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Қадыр Мырза Әлі тек ақын ғана емес, қоғам қайраткері де болды. Ол Қазақстанның тәуелсіздігі жолында белсенді қызмет атқарды. 1992 жылы Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесінің Тіл, мәдениет және ұлттық саясат жөніндегі комитетінің төрағасының орынбасары болып сайланды. 1994 жылы Қазақстан Республикасының халық депутаты болып сайланып, еліміздің мәдениет саласының дамуына үлес қосты.
Ол қазақ тілінің мәртебесін көтеру, ұлттық мәдениетті сақтау және дамыту мәселелеріне ерекше назар аударды. Оның қоғамдық қызметі қазақ халқының мәдени мұрасын сақтау мен дамытуға бағытталды.
Жеке өмірі
Қадыр Мырза Әлідің жеке өмірі де шығармашылығымен тығыз байланысты болды. Ол отбасын құрған, балалары бар. Оның отбасы оның шығармашылық жолында әрдайым қолдау көрсетіп, оның еңбектерінің жарық көруіне ықпал етті.
Ақынның жеке өмірі қарапайым әрі өнегелі болды. Ол өз өмірін әдебиетке арнап, қазақ халқының рухани байлығын арттыруға бар күш-жігерін салды.
Мұрасы және маңызы
Қадыр Мырза Әлідің шығармашылығы қазақ әдебиетінің дамуына зор үлес қосты. Оның өлеңдері мен шығармалары қазақ халқының ұлттық санасын оятып, ұлттық рухты көтерді. Оның шығармалары ұрпақтан-ұрпаққа мұра болып қалды.
Ақынның шығармашылығы тек әдебиет саласында ғана емес, музыкада да кеңінен танымал. Оның өлеңдеріне жазылған әндер қазақ эстрадасының алтын қорына енген. Оның өлеңдері мен әндері қазақ халқының мәдени мұрасының бір бөлігіне айналды.
Қадыр Мырза Әлідің өмірі мен шығармашылығы қазақ халқының рухани әлемінің айнасы іспеттес. Оның еңбектері қазақ әдебиетінің алтын қорына енген, ал оның есімі қазақ халқының тарихында мәңгі сақталады.
