Сәкен Сейфуллин өмірбаяны: өмір жолы, шығармашылығы, қоғамдық қызметі
Сәкен Сейфуллин — XX ғасырдағы қазақ әдебиеті мен қоғамдық‑саяси өмірінің көрнекті тұлғаларының бірі. Ақын, жазушы, драматург және мемлекеттік қайраткер ретінде ол қазақ мәдениеті мен әдебиетінің дамуына өлшеусіз үлес қосты. Оның шығармашылығы қазақ халқының рухани тірегі болып қана қоймай, жаңа әдеби бағыттардың қалыптасуына жол ашты. Сәкен Сейфуллиннің шығармалары мен қызметі ұрпақ үшін үлгі, қоғамдық сана мен мәдениеттің дамуына айрықша үлес қосқан маңызды кезең болып саналады. Бұл мақалада біз оның балалық шағынан бастап, оқу‑білімі, шығармашылық жолы, қоғамдық‑саяси ұстанымдары, жеке өмірі және әдеби‑мәдени мұрасы туралы жан-жақты баяндаймыз.
Cәкен сейфуллин өмірбаяны презентация
Балалық шағы мен отбасы
Сәкен Сейфуллин 1894 жылы 15 қазанда қазіргі Қарағанды облысының аумағында дүниеге келді. Шынайы аты — Сәдуақас, бірақ еркелетіп «Сәкен» деп аталды. Отбасы қарапайым шаруа кәсіпкері болған. Әкесі Сейфолла — домбырашы және саятшы, шешен мінезді адам, ал анасы Жамал бала тәрбиесіне ерекше жауапкершілікпен қараған. Сәкен — отбасының бірінші ұлы, одан кейінгі іні-қарындастары Мәлік пен Әбен, қарындастары Рахима, Сәлима және Қалима болды. Өкінішке қарай, қыздарының үшеуі де жас кезінде өмірден өтті.
Балалық шағы ауылдағы дәстүрлі өмір мен жаңа білім жүйесінің араласқан кезеңінде өтті. Ол алғашқы білімін ауыл молдасынан хат танып, араб жазуын меңгерумен бастады, кейін орыс-қазақ мектептерінде оқуды жалғастырды. Өмір көріністері, кеніштегі жұмысшылардың қиын тіршілігі, әлеуметтік теңсіздік — бәрі жас Сәкеннің санасында әдебиетке қызығушылық оятты. Отбасындағы әкесі мен анасының мінез-құлқы, ертегілер мен халық әңгімелері оның сөзбен ой өрнектеу қабілетін дамытты.
Оқу-білім және жолының басталуы
Сәкен 1905–1908 жылдары Нілді кенішіндегі орыс-қазақ мектебінде білім алды, кейін Ақмола қаласындағы бастауыш мектепте және үш класты училищеде оқуды жалғастырды. 1913 жылы ол Омбы қаласындағы мұғалімдер семинариясына түсті. Сол жерде қазақ әдебиетінің көрнекті тұлғалары, соның ішінде Мағжан Жұмабаевпен танысып, әдеби жолын бастады.
Семинарияда оқу барысында ол алғашқы мақалаларын жариялады, әдебиетке белсенді араласты. 1914 жылы «Өткен күндер» атты алғашқы өлеңдер жинағын жарыққа шығарды. Ол жас қазақ жастарының «Бірлік» ағартушылық ұйымының белсенді мүшесі болды. 1916 жылы Ақмола уезіндегі мүлікті есепке алу комиссиясында жұмыс істеп, сол кездегі қоғамдық оқиғаларға арналған өлеңдер жазды.
1917 жылы Сәкен мектеп ашып, орыс тілінен сабақ берді және «Жас қазақ» ұйымын құрды, «Тіршілік газеті» газетінің жұмысын басқарды. Осылайша, оқу мен ағартушылық қызметі арқылы ол әдебиетке, қоғамдық сананы жаңартуға және жастарды білімге тартуға бет бұрды.
Шығармашылық жолы, қызметі және жетістіктері
Сәкен Сейфуллиннің шығармашылық жолы кең әрі көпқырлы болды. Ол ақын, жазушы, драматург, публицист және мемлекеттік қызметкер ретінде белсенді қызмет атқарды.
1914 жылы алғаш өлеңдер жинағын шығарса, кейін оның қаламынан «Асау тұлпар», «Қызыл сұңқарлар», «Домбыра», «Тұрмыс толқынында», «Ақсақ киік» сынды өлеңдер мен поэмалар дүниеге келді. 1918 жылы «Жас қазақ марсельезасын» жазып, жастарға революциялық рухты жеткізді. Сол жылы «Бақыт жолында» атты пьесасының премьерасы өтті.
Драматургиясында ол жаңа қоғамның рухани жаңғыруы мен жастар қозғалысын насихаттады. 1922 жылы «Еңбекші қазақ газеті» бас редакторы және Халық ағарту комиссарының орынбасары қызметін атқарды. Сонымен қатар, Халық Комиссарлары Кеңесінің Төрағасы болып сайланды. Ол қазақ жастарын білімге, мәдениетке тарту, ұлттық тіл мен мәдениетті көтеру ісінде белсенді болды.
Шығармашылығында табиғат лирикасы, еңбек адамдары, әлеуметтік теңсіздік, революция мен жастар қозғалысы сияқты тақырыптар көрініс тапты. Ол қазақ әдебиетінде модерн дәуірінің және Кеңес кезеңіндегі әдеби жаңару кезеңінің өкілі саналады.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Сәкен Сейфуллиннің қоғамдық-саяси қызметі қазақтың ұлттық санасының қалыптасуына және Кеңестік қоғам құрылымына айтарлықтай әсер етті. 1917–1920 жылдары ол әлеуметтік және саяси өзгерістерге белсенді қатысты.
Ақмола қаласында Қазақ комитетін құруға және оның президиум мүшесі болуға қатысқан. Жаңа қоғамды құруда жастар мен жұмысшы-шаруаларды өнер, білім және мәдениет арқылы қозғалысқа шақырды. Ол большевиктер қатарына кіріп, Кеңес өкіметінің құрылуына үлес қосқан.
Сәкен әдебиетті әлеуметтік өзгеріс құралы ретінде де қарады. Оның сөзінде «әділдік», «еңбекші халық», «ұлттың азаттығы» сияқты идеялар әдебиетіне енді. 1930 жылдардың репрессиялық кезеңі Сәкен үшін ауыр сынақ болды: 1938 жылы ол саяси айыппен ату жазасына кесілді. Бұл оқиға оның қоғамдық қызметіндегі батылдық пен әділдік ұстанымын көрсетті.
Жеке өмірі
Сәкен Сейфуллиннің жеке өмірі оның қоғамдық қызметімен тығыз байланысты болды. Балалық пен жасөспірімдік шағында оқуға және әдебиетке деген құштарлығы жоғары болды. Оның отбасы мен балаларға деген сүйіспеншілігі, ауылдағы өмір көріністері шығармашылығында көрініс тапты.
Мұғалімдік қызмет атқарған кезде оқушыларға тәрбиелік әсер етіп, білім беруді маңызды санап, өмір бойы ағартушылықпен айналысты. Жеке өмірі қоғамдық міндеттер мен шығармашылыққа белсенді араласуымен үйлескен. 1930 жылдардағы саяси қысым мен репрессия оның жеке өміріне де ауыр соққы болды. Дегенмен, оның өмірлік принциптері — ерік-жігер, батылдық және әділдік — ұрпаққа үлгі болды.
Мұра мен маңызы
Сәкен Сейфуллиннің мұрасы әдебиет, мәдениет және мемлекеттің дамуына қалдырған бай із болып табылады. Ол қазақ әдебиетінің жаңа бағыттарын қалыптастыруға, ұлттық сана мен мәдени идентичтілікті жаңғыртуға үлкен үлес қосты.
Шығармаларында еңбек пен социализм, жастар қозғалысы, ұлттық табиғат көріністері кеңінен көрініс тапты. Мемлекеттік және қоғамдық қызмет арқылы ол қазақ тілінің және мәдениеттің мәртебесін көтеруге ат салысты. Саяси тұрғыдан оның тағдыры 1930 жылдардағы репрессиялық жүйенің қазақ зиялыларына жасаған қысымының символы болды.
Қазіргі уақытта Сәкеннің есімі мектептерге, көшелерге, театрларға берілген. Оның шығармалары мен қызметі қазіргі қазақ әдебиеті мен мәдениетінде маңызды орын алады, жас ұрпаққа өнеге болып қала береді.
