Жұбайы деген кім – қазақ мәдениетінде жұбайлық мағынасы

Қазақ халқында “жұбай” сөзі ерекше мағынаға ие. Ол тек некеге тұрған ерлі-зайыптыларды білдірмейді, сонымен қатар, ортақ өмірдің жауапкершілігін, құрметін, түсіністігін сипаттайды. Ата-бабаларымыздан қалған салт-дәстүрлерде “жұбай” ұғымы – отбасы құндылығының, ортақ өмірдің және өзара қамқорлықтың белгісі болып саналады. Осы мақалада “жұбайы деген кім” деген сауалға жан-жақты жауап беріп, оның мәдени және тарихи тұрғыдан мағынасын ашып, бүгінгі таңдағы рөлін қарастырамыз.

Жұбайдың тарихи және мәдени тұрғыдан мәні

Жұбайы деген кім? Қазақ мәдениетінде жұбай болу – тек некеде болу ғана емес, сонымен бірге өмірдегі қиыншылықтар мен қуаныштарды бірге бөлісу. Ежелгі дәуірде жұбайлар – өмірлік серіктес болумен қатар, бір-бірінің өмірдегі қолдаушысы, кеңесшісі, әрдайым жанында болатын адам ретінде түсінілген. Жұбайлық қатынас қоғамның тұтастығын қалыптастыруда ерекше орын алды. Ер адам мен әйел адамның бір-біріне сенімділік, адалдық танытуы маңызды саналды, себебі оларды ортақ мақсат біріктірді.

Ерте кездерде жұбайы деген кім деген сауалға жауап ретінде адамдар оны отбасының, әулеттің бірлігі мен ынтымағын сақтаушы деп қабылдаған. Жұбайлар үйдің тіршілігін бірге атқарып, шаруашылықпен де айналысқан. Бұл кезеңде жұбайлардың міндеттері нақты бөлінбегенімен, бір-біріне қолдау көрсету, жауапкершілікті теңдей атқару маңызды болған. Мәселен, ер адам үйдің негізгі қамқоршысы болса, әйел адам отбасының берекесін кіргізуші саналған.

Жұбайлардың міндеттері мен жауапкершілігі

Қазақ қоғамында жұбайлардың әрқайсысына жүктелген өзіндік міндеттері болған. Әр жұбайдың өз рөлі, жауапкершілігі мен мінез-құлқы мәдени тұрғыдан қалыптасқан. Ер адам – үйдің тірегі, отбасының қорғаушысы, балалардың тәрбиесінде үлгі боларлық тұлға ретінде саналған. Ал әйел адам – отбасының берекесін арттырушы, үйдің сәні, балалардың анасы ретінде бағаланған. Осылайша, қазақ халқында жұбайлар арасындағы қарым-қатынас тек махаббат пен сүйіспеншілікке негізделіп қана қоймай, өзара түсіністік, сыйластық және қолдау көрсету арқылы қалыптасқан.

Қазіргі таңда бұл түсінік аздап өзгергенімен, жұбайлардың бір-біріне жауапкершілікпен қарауы, құрмет көрсетуі және қолдау көрсетуі әлі де маңызды болып табылады. Жұбай болу – тек тұрмыс құру ғана емес, бұл – өмірлік серіктестік, әрбір қиындықта бір-біріне демеу болу. Жұбайы деген кім деп сұрағанда, қазіргі заманғы көзқарас бойынша бұл – бір-бірінің армандарын қолдайтын, бір-біріне түсіністікпен қарайтын және ортақ мақсаттарға қол жеткізу үшін бірге еңбек ететін серіктестер.

Қазіргі замандағы жұбайдың рөлі және өзгеруі

Заманауи қоғамда жұбайлық қатынас және оның түсінігі белгілі бір өзгерістерге ұшырады. Қазіргі уақытта ерлі-зайыптылардың қарым-қатынасы тек дәстүрлі рөлдермен шектелмей, өзара құрмет, теңдік және еркіндікті негізге алады. Әлеуметтік және экономикалық факторлар көптеген жұбайлардың ортақ жауапкершілікті бөлісуіне мүмкіндік берді. Әсіресе қала жағдайында жұбайлар екеуі де еңбекке араласып, материалдық қажеттіліктерін бірлесіп қамтамасыз етеді. Сонымен бірге, олар отбасының тәрбиесіне де бірдей көңіл бөлуді міндет деп санайды.

Кейбір зерттеулердің көрсеткеніндей, бүгінгі таңда жұбайлардың арасында серіктестік пен теңдікке негізделген қарым-қатынас кеңінен таралып келеді. Бұл өзгерістер әйелдердің қоғамдық және экономикалық рөлін күшейтуге ықпал етті. Әйелдер де білім алып, кәсіби мансапқа ұмтыла бастады, осылайша жұбайлар арасындағы теңдік пен өзара түсіністік бұрынғыдан да маңызды рөлге ие болды. Жұбайы деген кім деген сауалға қазіргі кезде берілетін жауапта оның өмірлік серіктес, отбасы мүшесі, сенімді дос ретінде бағалануы осы өзгерістерді көрсетеді.

Қорытынды

Қазақ мәдениетінде “жұбайы деген кім” деген сұрақтың жауабы терең және көпқырлы. Жұбай болу – бұл өмірдің бар қиыншылығын, қуанышын бірге көру және бір-біріне тірек болу. Ерте замандардан бастап бүгінге дейін бұл ұғым өз мәнін сақтап, жаңғырып келеді. Жұбай болу – бұл тек заңды некеге тұру ғана емес, бірге өмір сүрудің мәнін түсіну, бір-біріне құрметпен қарау, өзара қолдау көрсету дегенді білдіреді. Бүгінгі таңда жұбайлар арасындағы қарым-қатынас теңдікке, өзара құрмет пен түсіністікке негізделген жаңа мәнге ие болып отыр.