Фалес деген кім? Тарихи тұлғаның ғылыми мұрасы
Фалес – ежелгі грек философиясының негізін салушылардың бірі әрі әлемнің алғашқы философы ретінде танылған тарихи тұлға. Оның толық есімі – Милеттен шыққан Фалес (Thales of Miletus). Ол шамамен б.з.д. 624-546 жылдары өмір сүрген. Фалестің есімі ғылым мен философия тарихында ерекше орын алады, себебі ол табиғаттың құбылыстарын түсіндіруде мифологиядан алыстап, ғылыми көзқарастарға негізделген түсініктерді ұсынған алғашқы ойшылдардың бірі болып саналады.
Фалестің тарихи-мәдени маңызы
Фалес Милет қаласында дүниеге келген. Бұл қала ежелгі Грецияның Иония аймағында орналасқан және сол кезеңде сауда мен мәдениеттің маңызды орталығы болған. Сауда-саттық пен білімнің дамуымен танымал бұл орта Фалестің ғылымға, астрономияға және геометрияға қызығушылығын арттырды. “Фалес деген кім?” деген сұраққа жауап іздесек, оны тек философ деп қана қоймай, математик, астроном және инженер ретінде де сипаттауға болады.
Фалес ежелгі гректердің табиғатты түсіндірудегі діни мифологияларын ғылыми көзқарастармен алмастырды. Ол әлемнің негізгі бастауы ретінде суды атаған. Оның пікірінше, барлық тіршілік судан бастау алады, өйткені су – өмірдің негізі және барлық заттың түрленуін қамтамасыз ететін элемент.
Фалестің жетістіктері
- Астрономия: Фалес күн тұтылуын алдын ала болжаған алғашқы адам ретінде белгілі. Бұл жаңалық сол кезеңдегі ғылымның үлкен жетістігі болды. Ол астрономия саласында Жердің сфералық пішіні туралы идеяларды да ұсынған.
- Геометрия: Фалестің есімі геометрияның дамуымен тығыз байланысты. Ол тең бұрыштардың, ұқсас үшбұрыштардың және басқа да геометриялық теоремалардың негізін салды. Оның атындағы “Фалес теоремасы” геометрия сабағында бүгінгі күнге дейін оқытылады.
- Философия: Фалес философияны мифологиядан ажыратуға тырысты. Оның идеялары табиғаттың заңдылықтарын ғылыми жолмен түсінуге бағытталған.
Фалестің философиясы және оның қазіргі заманға әсері
Фалес табиғаттың құбылыстарын түсіндіру үшін ғылыми әдістерді қолданған алғашқы ойшылдардың бірі болды. Ол үшін мифологиялық кейіпкерлердің әрекеттерінен гөрі, табиғи себептер мен заңдылықтарды зерттеу маңызды болды. Бұл тәсіл философияның жаңа бағытын қалыптастырды.
“Фалес деген кім?” деген сұрақты қазіргі тұрғыдан қарастырсақ, оны рационалды ойлаудың бастауы ретінде сипаттауға болады. Фалестің әдістері мен идеялары кейінгі философтар мен ғалымдарға үлкен әсер етті, әсіресе Сократқа дейінгі философтарға және Аристотельге.
Фалес туралы қызықты деректер
- Фалес су табиғаттың негізі деп санаған, өйткені ол барлық тіршіліктің бастау көзі.
- Фалес философиямен бірге практикалық білімдерді де дамытқан. Мысалы, ол Ніл өзенінің тасуын бақылап, оның ауыл шаруашылығына әсерін зерттеген.
- Аңызға сүйенсек, Фалес бірде өзінің интеллектуалды қабілеттерін дәлелдеу үшін зәйтүн майын өндіру бизнесіне инвестиция салған. Оның болжамдары дұрыс шығып, ол үлкен табысқа қол жеткізген.
Фалестің мұрасы
Фалестің идеялары заманауи ғылым мен философияның негізін қалады. Оның табиғатты түсіндіруде рационализмді қолдануы ғылым мен зерттеудің дамуына үлкен серпін берді. Бүгінгі таңда Фалес философия мен ғылымның бастауы ретінде еске алынады.
“Фалес деген кім?” деген сұраққа толық жауап іздегенде, оны тек философиялық көзқарастарымен емес, сонымен қатар ғылымға қосқан үлесімен бағалаған жөн. Фалес ғылымның, астрономияның және философияның дамуына жол ашқан жаңашыл ойшыл ретінде тарихта мәңгілікке қалды.
Қорытынды: Фалес – рационалды ойлаудың негізін қалаушы, әлемнің табиғи себептерін түсінуге алғашқы қадам жасаған тұлға. Оның еңбектері мен идеялары адамзаттың ойлау жүйесін өзгертті және қазіргі ғылым мен философияның іргетасын қалады.
