Жан-жануарлардың төлдері қалай аталады

Табиғаттағы әрбір жануардың өзіне тән төл атауы бар. Жануарлар әлемі алуан түрлі болғандықтан, олардың ұрпақтарын атау да сан алуан. Бұл атауларды білу тек қазақ тілінің байлығын түсінуге көмектесіп қана қоймай, сонымен қатар мал шаруашылығы, аңшылық және табиғат жайлы білімді кеңейтуге ықпал етеді.

Үй жануарларының төл атаулары

Қазақ халқы ежелден мал шаруашылығымен айналысқандықтан, үй жануарларының төл атауларын жақсы білген. Мал шаруашылығына қатысты атаулар халқымыздың тұрмыс-тіршілігімен тығыз байланысты.

• Жылқы – құлын
• Сиыр – бұзау
• Түйе – бота
• Қой – қозы
• Ешкі – лақ

Жылқы мен түйе төлдегенде, олардың атауы өзгеруі мүмкін. Мысалы, екі жасқа дейінгі құлын тай, үш жастан асқан кезде құнан аталады. Ал түйенің бір жастағы төлі тайлақ, ал екі жастан асқанда бура немесе інген деп аталады.

Жабайы аңдардың төл атаулары

Жануарлар әлеміндегі жабайы аңдардың да төл атаулары бар. Бұл атаулар көбіне жануардың табиғаттағы ерекшелігі мен мінезіне байланысты қойылады.

• Арыстан – абдан
• Қасқыр – бөлтірік
• Аю – қонжық
• Түлкі – балпанақ
• Барыс – күшіктеуік

Жыртқыш аңдардың төлдері көбіне анасына қатты тәуелді болады. Мысалы, қонжық анасымен бірнеше жыл жүрсе, бөлтіріктер ұяластарымен бірге өмір сүреді.

Құстардың балапандары

Құстардың да балапандарына байланысты әртүрлі атаулар бар. Олардың аттары көбіне құстың түріне байланысты өзгеріп отырады.

• Қарға – қарабалапан
• Бүркіт – балапан
• Тауық – шөже
• Қаз – көжек
• Үйрек – шүрегей

Қазақ халқы бүркітті ерекше бағалағандықтан, оның балапандарын қанаттас немесе түлек деп те атайды. Ал үй құстарының балапандары көбіне жұмыртқадан шыққаннан кейін бірнеше апта бойы ерекше күтімге мұқтаж болады.

Жәндіктер мен қосмекенділердің жас атаулары

Жәндіктердің көпшілігі жұмыртқадан шығып, әртүрлі даму кезеңдерінен өтеді. Бұл кезеңдер олардың аталуына да әсер етеді.

• Көбелек – дернәсіл
• Шегіртке – дернәсіл
• Құмырсқа – құмырсқа балапаны
• Бақа – итшабақ
• Жылан – бала жылан

Қосмекенділер, әсіресе бақалар, жұмыртқадан шыққан кезде мүлде басқа тіршілік иесі сияқты көрінеді. Итшабақтар алғашында желбезекпен тыныс алады, кейін аяқтары өсіп, құрлыққа бейімделеді.

Балықтардың шабақтары

Балықтарда төлдеудің орнына уылдырық шашу үрдісі кең таралған. Уылдырықтан шыққан балықтар шабақ деп аталады. Әрбір балықтың шабақ кезеңі әртүрлі болады, кейбіреуі тез өсіп, ересек күйге өтсе, басқалары бірнеше жылға дейін өсіп-жетіледі.

• Сазан – шабақ
• Акула – күшіктеуік
• Тұқы – шабақ
• Судак – шабақ

Жануар төлдерінің атауларының маңызы

Жануарлардың төл атауларын білу тек қана тіл байлығын кеңейтіп қоймайды. Ол – қазақ халқының тұрмыс-салты мен мәдениетінің айнасы. Төл атаулары халқымыздың табиғатқа деген құрметін, оны зерттеуге деген қызығушылығын көрсетеді. Сонымен қатар, бұл атаулар балаларға жануарлар дүниесі жайлы қызықты білім беруге де үлкен көмектеседі.

Жануарлардың төл атауларын білу арқылы біз табиғатпен үндес өмір сүруге және экологиялық сауаттылықты арттыруға қадам жасаймыз. Табиғаттың әр бөлшегін тану – қоршаған ортаны қорғаудың бір жолы.