Құнарлылықты қалай арттыруға болады – Тиімді тәсілдер

Ауыл шаруашылығы мен егіншілік саласында жердің құнарлылығын арттыру өте маңызды. Жердің сапасы мен өнімділігі топырақтың химиялық құрамына, ылғалдылығына, экологиялық жағдайына және дұрыс күтім жасауға байланысты. Бұл мақалада жердің құнарлылығын табиғи әрі тиімді әдістермен жақсартудың жолдарын қарастырамыз.

1. Органикалық тыңайтқыштарды пайдалану

Жердің құнарлылығын арттырудың ең тиімді жолдарының бірі – органикалық тыңайтқыштар қолдану. Бұған көң, компост, жасыл тыңайтқыштар (сидераттар) жатады.

• Көң (мал тезегі) – топырақтың құрылымын жақсартып, оны қажетті минералдармен байытады.
• Компост – өсімдік қалдықтарынан дайындалған тыңайтқыш, топырақтағы пайдалы микроорганизмдерді көбейтеді.
• Сидераттар – екпе өсімдіктерін топыраққа жыртып көму арқылы жерді табиғи түрде тыңайту.

Бұл тәсілдер жердің құнарлығын табиғи жолмен жақсартуға көмектеседі және химиялық тыңайтқыштарға деген тәуелділікті азайтады.

2. Суарудың тиімді әдістерін қолдану

Топырақтың құнарлылығын сақтау үшін дұрыс суару әдістерін қолдану қажет.

• Тамшылатып суару – суды үнемдеудің және топырақтың құрылымын сақтаудың ең тиімді тәсілі.
• Жаңбырлатып суару – бұл әдіс өсімдіктерге ылғал берумен қатар, олардың шаңын тазалап, фотосинтезді жақсартады.
• Көпжылдық дақылдармен топырақты жабу – булануды азайтып, ылғалдың ұзақ сақталуын қамтамасыз етеді.

Бұл әдістерді қолдану арқылы жердің құрғап кетуінің алдын алуға және өсімдіктерге қажетті ылғал мөлшерін сақтауға болады.

3. Ауыспалы егісті қолдану

Топырақтың құнарлылығын сақтаудың тағы бір маңызды тәсілі – ауыспалы егіс жүйесін қолдану. Бұл әдіс бірдей өсімдіктерді жыл сайын бір жерде өсірмеуді қарастырады.

• Бір дақылды үздіксіз егетін болса, топырақ белгілі бір минералдарға кедейленіп, тозады.
• Дақылдарды жыл сайын ауыстырып отырса, топырақ әртүрлі қоректік заттармен қамтамасыз етіліп, оның құрылымы жақсарады.

Мысалы, бір жылы дәнді дақылдар, келесі жылы бұршақ тұқымдастар, ал одан кейін көкөністер егілсе, топырақтағы пайдалы элементтер теңгерімі сақталады.

4. Жер жырту әдістерін дұрыс қолдану

Топырақты дұрыс өңдеу – оның құрылымын сақтаудың маңызды бөлігі. Терең жырту және қопсыту әдістері топырақтың құнарлы қабатын сақтау үшін қолданылады.

• Минималды өңдеу әдісі – жерді жиі жыртпай, тек өсімдіктердің тамыр жүйесін жақсарту мақсатында қопсыту.
• Мульчалау – топырақтың беткі қабатын өсімдік қалдықтарымен жабу арқылы ылғалдылықты сақтау.
• Жер жыртуды күзде жүргізу – бұл әдіс топырақтағы зиянкестердің азаюына және көктемде топырақтың дайын болуына көмектеседі.

5. Пайдалы микроорганизмдер мен биопрепараттарды қолдану

Топырақтың биологиялық құрамы оның құнарлылығына тікелей әсер етеді. Топырақта пайдалы бактериялар мен саңырауқұлақтардың көп болуы өсімдіктердің қоректік заттарды сіңіру қабілетін арттырады.

• Азотфиксациялаушы бактериялар – бұршақ тұқымдас өсімдіктермен симбиозда өмір сүріп, азотты байланыстырады.
• Микориза саңырауқұлақтары – өсімдіктердің тамыр жүйесімен бірге тіршілік етіп, олардың қоректік заттарды сіңіруін жақсартады.
• Биопрепараттар – топырақтың табиғи балансын сақтауға және өсімдіктердің төзімділігін арттыруға көмектеседі.

6. Химиялық тыңайтқыштарды дұрыс пайдалану

Химиялық тыңайтқыштар өнімділікті арттыруға көмектескенімен, оларды дұрыс мөлшерде және уақытында қолдану өте маңызды.

• Азот тыңайтқыштары – өсімдіктердің өсуіне көмектеседі, бірақ шамадан тыс қолдану топырақты тоздырады.
• Фосфор тыңайтқыштары – тамыр жүйесінің дамуына және гүлденуге ықпал етеді.
• Калий тыңайтқыштары – өсімдіктердің ауруларға төзімділігін арттырады.

Тыңайтқыштарды қолданбас бұрын топырақтың химиялық құрамын талдау керек, себебі артық мөлшерде қолдану жерді қышқылдандырып немесе тұздандырып жіберуі мүмкін.

7. Агроэкологиялық тәсілдерді енгізу

Қазіргі заманғы ауыл шаруашылығы экологиялық әдістерді қолдануды талап етеді. Жердің құнарлылығын табиғи жолмен жақсарту үшін келесі әдістерді пайдалануға болады:

• Орман алқаптарын отырғызу – жел эрозиясының алдын алу және топырақтың құнарлылығын арттыру үшін.
• Жасыл тыңайтқыштар – кейбір өсімдіктерді топыраққа араластыру арқылы табиғи қоректік элементтерді көбейту.
• Биологиялық зиянкестермен күресу – химиялық пестицидтерді қолданудың орнына, табиғи жыртқыштарды пайдалану.