Талқан қалай жасалады – Дәстүрлі қазақ тағамының құпиясы
Талқан – қазақ халқының ежелгі әрі құнарлы тағамдарының бірі. Оны дайындау тәсілі қарапайым болғанымен, құрамындағы қоректік заттар мен дәмі ерекше. Бұл мақалада талқанның дайындалу әдісін, оның пайдасы мен ұлттық мәдениеттегі орнын толықтай қарастырамыз.
Талқан дегеніміз не?
Талқан – қуырылған бидай, арпа немесе тарыны келіге түйіп, майдалап жасалатын тағам. Оны таза күйінде немесе қант, май, сүт қосып тұтынуға болады. Қазақ халқы үшін талқан тек ас қана емес, қиын-қыстау кезеңдерде қуат беретін азық болған.
Талқан қалай жасалады?
Талқанды жасау үшін бірнеше негізгі кезеңдерден өтеді:
- Дәнді таңдау және тазалау:
Ең алдымен, бидай, тары немесе арпаны сұрыптап, тазалау қажет. Таза дән талқанның сапалы болуына әсер етеді. - Дәнді қуыру:
Дәнді темір табада немесе қазанға салып, орташа отта алтын түсті болғанша қуырады. Бұл процесс талқанға ерекше хош иіс пен дәм береді. - Дәнді салқындату:
Қуырылған дәнді бөлме температурасында суытып, ылғалдануын болдырмау қажет. - Келіге түю немесе тарту:
Ең дәстүрлі әдіс – дәнді келіге салып түю. Келіге түйгенде талқан ірілеу әрі ерекше дәмді болады. Қазіргі таңда блендер немесе кофе тартқышты қолдануға болады, бірақ дәмі сәл өзгешелеу болады. - Електен өткізу:
Түйілген талқанды електен өткізіп, ірі және ұсақ бөліктерін бөледі. Ұсақ талқанды – ботқа, ал ірісін – шайға қосып ішеді.
Талқанның пайдалы қасиеттері
Талқан – тек дәмді ғана емес, өте пайдалы тағам. Оның құрамында:
- Көп мөлшерде дәрумендер мен минералдар: B тобы дәрумендері, темір, магний, фосфор бар.
- Астық талшықтары: Асқазан жұмысына көмектесіп, тоқтық сезімін береді.
- Көмірсулар: Энергия көзі болып табылады.
Талқанды балаларға, жүкті әйелдерге және қарттарға тұтыну өте пайдалы, өйткені ол иммунитетті нығайтып, ағзаны қажетті қоректік заттармен қамтамасыз етеді.
Талқанды қалай пайдалануға болады?
Талқанды әртүрлі тәсілмен қолдануға болады:
- Талқан ботқасы: Талқанға жылы сүт немесе қайнаған су қосып, аздап бал араластырып ішуге болады.
- Шайға қосып ішу: Қазақтар талқанды шайға қосып, ерекше дәм береді деп есептеген.
- Құрт немесе ірімшікпен бірге: Талқанды ұлттық тағамдармен бірге жесе, тойымды әрі пайдалы болады.
Талқанның ұлттық мәдениеттегі орны
Талқан – қазақтың асыл дәстүрінің бір бөлігі. Ол наурыз мерекесі, той-томалақ немесе ас беру секілді жиындарда дастарқанның сәні болған. Сонымен қатар, талқан ұзақ сапарларда, көш кезінде алып жүруге ыңғайлы, ұзақ уақыт бұзылмайтын тағам ретінде жоғары бағаланған.
Талқанды сақтау ережелері
Талқанның сапасы ұзақ сақталуы үшін:
- Тығыз жабылатын шыны немесе металл ыдыста сақтаңыз.
- Күн сәулесі түспейтін салқын жерде ұстаңыз.
- Ылғалдан сақтаңыз, себебі талқан тез дымқылданып, көгеруі мүмкін.
