Демографиялық өсімді қалай көтеруге болады?

Қазіргі таңда көптеген елдер демографиялық өсімді қолдау мақсатында түрлі бағдарламалар мен бастамаларды жүзеге асыруда. Әсіресе, халық санының төмендеуі немесе табиғи өсімнің баяулауы байқалған мемлекеттер үшін бұл өзекті мәселе. Демографиялық жағдайды жақсарту тек туу көрсеткішін арттырумен шектелмейді, ол жан-жақты шараларды қамтиды.

1. Экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету

Отбасылардың балалы болуға деген ынтасы көбінесе экономикалық жағдайға байланысты. Егер ата-аналар қаржылық тұрақтылыққа сенімді болса, олар көпбалалы отбасын жоспарлауға дайын болады. Бұл үшін:

• Жоғары жалақыны қамтамасыз ететін тұрақты жұмыс орындарын ашу;
• Мемлекеттік және жеке секторда еңбек құқықтарын қорғау;
• Баспаналы болуға көмектесетін қолжетімді ипотекалық бағдарламаларды дамыту маңызды.

Мысалы, көптеген елдерде жас отбасыларға жеңілдетілген несие немесе жалдамалы баспана ұсыну туу көрсеткішін жоғарылатуға ықпал етеді.

2. Ана мен балаға қолдау көрсету

Отбасын жоспарлау кезінде медициналық қызметтердің қолжетімділігі маңызды рөл атқарады. Болашақ ата-аналарға сапалы медициналық көмек көрсету арқылы ана мен баланың денсаулығын қорғауға болады. Бұл үшін:

• Жүкті әйелдерге арналған тегін медициналық қызметтерді кеңейту;
• Бала күтімі бойынша жәрдемақыларды ұлғайту;
• Жас аналардың жұмысқа қайта оралуына мүмкіндік беретін балабақша жүйесін жақсарту қажет.

Көптеген елдерде аналық капитал немесе жәрдемақы төлеу тәжірибесі бар, бұл аналарды босанудан кейінгі кезеңде қаржылық қиындықтардан қорғауға көмектеседі.

3. Білім беру мен тәрбие саласын дамыту

Көптеген ата-аналар бала тәрбиесінің күрделілігіне байланысты отбасын кеңейтуге асықпайды. Сондықтан мемлекет қолжетімді және сапалы білім беру жүйесін дамытуға назар аударуы керек.

• Мектепке дейінгі білім беруді кеңейту (бала бақшалардың санын көбейту, ақысыз немесе арзан ету);
• Мектептер мен жоғары оқу орындарының сапасын арттыру;
• Балалардың болашағына деген сенімділікті күшейту үшін тегін немесе қолжетімді білім беру бағдарламаларын енгізу.

Білім деңгейі жоғары қоғамда отбасылар балаларын жақсы болашақ күтіп тұрғанына сенімді болады, бұл өз кезегінде туу көрсеткішіне оң әсерін тигізеді.

4. Отбасылық құндылықтарды дәріптеу

Қоғамдағы отбасы институтының беделін көтеру де маңызды факторлардың бірі. Бұған мыналар ықпал етеді:

• Медиа мен әлеуметтік желілер арқылы отбасылық өмірдің жағымды жақтарын насихаттау;
• Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу шараларын күшейту;
• Отбасылық дәстүрлер мен мәдени құндылықтарды қолдау.

Көптеген мемлекеттерде отбасы жылын жариялау, көпбалалы отбасыларды марапаттау немесе арнайы жеңілдіктер беру арқылы отбасы мәртебесін нығайтуға күш салуда.

5. Жұмыс пен жеке өмір арасындағы тепе-теңдікті сақтау

Қазіргі заманғы жастар мансап пен жеке өмірді үйлестіру мәселесіне көп көңіл бөледі. Егер жұмыс берушілер отбасылы қызметкерлерге қолайлы жұмыс шарттарын жасаса, бұл демографиялық өсімге оң әсер етеді.

• Жұмыс уақытын икемді ету;
• Әкелерге де бала күтімі бойынша демалыс беру;
• Қашықтан жұмыс істеу мүмкіндігін арттыру.

Мысалы, Скандинавия елдерінде ата-аналарға тең құқық беру тәжірибесі нәтижесінде туу көрсеткіші тұрақты деңгейде сақталуда.

6. Иммиграциялық саясатты жетілдіру

Кейбір мемлекеттер демографиялық өсімді тек ішкі саясат арқылы ғана емес, көші-қон саясатының тиімділігін арттыру арқылы да қолдайды. Бұл үшін:

• Білікті шетелдік мамандарды тарту;
• Оралмандар мен этникалық қазақтарға азаматтық алу процесін жеңілдету;
• Елге келушілер үшін әлеуметтік жағдай жасау маңызды.

Қытай, Германия, Канада сияқты елдер жұмыс күшінің тапшылығын толтыру үшін иммиграциялық бағдарламаларды белсенді түрде қолданады.